पोखरा ।
रामघाटमा शवदाहलाई व्यवस्थित गर्ने उद्देश्यले निर्माण सुरु गरिएको विद्युतीय शवदाह गृहको काम ३ वर्ष बितिसक्दा पनि पूरा हुन सकेको छैन । कोभिड महामारी र स्थानीयको विरोधका कारण अघि नबढेको निर्माणले अहिले पनि गति लिन सकेको छैन ।

२ वर्षमा गृह निर्माण सम्पन्न गर्ने गरी सरकारले शवदाह गृह निर्माण गर्न काठमाडौंस्थित सिनर्जी विल्डर्स प्रालिलाई २०७६ भदौमा जिम्मा दिएको थियो । १२ वाई ३६ मिटरको पक्की भवन उक्त परियोजनामा निर्माण हुने गरी सम्झौता गरिएको थियो । तर ३ वर्ष बितिसक्दा पनि विद्युतीय शवदाह गृहको काम नसकिएको हो ।

स्थानीयको अवरोधका कारण तोकिएको समयमा योजना पूरा हुन नसकेको सिनर्जी विल्डर्स प्रालिका सञ्चालक इन्द्र खनालले बताए । ‘स्थानीयको अवरोधको मुद्दा सर्वाेच्च गयो,’ उनले भने, ‘गएको भदौमा मुद्दा किनारा लाग्यो, सम्झौता सकिन ४ अघिदेखि काम सुरु गर्‍यौँ ।’ गएको चैतसम्म म्याद थप गरिएकोमा बेलाबेलामा सरकारले बजेटको अभाव हुदा काम सम्पन्न हुन नसकेको सञ्चालक खनालले बताए । हालसम्म आयोजनाको ७० प्रतिशत कार्य सम्पन्न भएको उनको भनाइ छ । आउँदो मंसिरसम्म योजना पूरा गर्ने गरी काम अगाडि बढेको छ । भवन निर्माण धमाधम भइरहेको छ । मेसिन ल्याउने काम बाँकी छ ।

एकै पटकमा २-३ जनासम्मको शव विद्युतीय प्रविधिबाट जलाउन सकिने गरी गृह निर्माण गर्न लागिएको हो । थोरै जनशक्तिबाट शव व्यवस्थापन गर्न र वातावरण प्रदूषण कम गर्न उक्त आयोजनाले टेवा पुग्ने अपेक्षा राखिएको छ । गृह निर्माणका लागि संघीय सरकारबाट ३ वर्षअघि १४ करोड १३ लाख रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरि निर्माण अगाडि बढाइएको थियो ।

योजनामा स्थानीयले अवरोध गर्दा निर्माण हालसम्म पनि नसकिएको संघीय आयोजना कार्यान्वयन इकाई कास्कीका इन्जिनियर रेखा लामिछानेले बताइन् । ‘नियमित रुपमा काम गर्न नसक्दा सम्झौता बमोजिम काम सम्पन्न हुन सकेन, रोकिएको काम २०७८ भदौबाट मात्र सुरु भयो,’ उनले भनिन्, ‘चैतमा म्याद सकिएपछि म्याद थपको प्रक्रिया अगाडि बढाइएको छ ।’ पोखराको सेती नदीको विभिन्न घाटहरुमा दाहसंस्कार हुँदै आएको छ । तर परम्परात शैलीबाट दाउराले शव जलाउने घाटहरु पनि व्यवस्थित छैनन् । अर्काेतिर दाउराको प्रयोगले वन विनासलाई मद्दत गरेको छ । वातावरण प्रदूषण पनि बढाएको छ ।

बिजुलीबाट चल्ने शवदाहगृह बन्यो भने दाहसंस्कार व्यवस्थित हुने विश्वास गरिएको छ । आधुनिक र विद्युतीय शवदाहगृहले वातावरण प्रदूषण पनि कम हुन्छ । दाउराको चिता बनाएर दाहसंस्कार गर्दा अपनाइने सांस्कृतिक र परम्परागत कर्महरु पनि विद्युतीय शवदाहगृहमा गर्न सकिने व्यवस्था भने हुनेछ । यसअघि काठमाडौंको पशुपति आर्यघाटमा विद्युतीय शवदाहगृह निर्माण भई सञ्चालनमा आइसकेको छ । २०७२ माघ १० गतेदेखि नेपालमै पहिलो शवदाह गृह सञ्चालनमा आएको थियो ।

पोखराको शान्तिघाटमा बिजुली र दाउरा दुवै प्रयोग हुने शवदाहगृह पोखरा महानगरपालिकाले स्थापना गरेको थियो । निजी बैंकसँगको सहकार्यमा निर्मित उक्त शवदाहगृहमा दाहसंस्कार गर्दा परम्परागत तरिकामा भन्दा थोरै दाउरा प्रयोग हुन्छ । तर केही समय चलेर त्यो शवदाहगृह बन्द छ । एभरेष्ट बैंक लिमिटेडले वातावरणमैत्री र प्रदूषणरहित शवदाहगृह निर्माणमा पोखरा महानगरपालिकालाई सघाएको थियो । परम्परागत रुपमा दाहसंस्कार गर्दा ३ सय केजी भन्दा बढी दाउरा लाग्नेमा शान्तिघाटमा निर्मित हाइब्रिड शवदाहगृहमा १ सय केजीमा एउटा शव जलाउन सकिन्थ्यो । महानगरसँगको समन्वयमा एभरेस्ट बैंकले ६० लाख रुपैयाँ उक्त शवदाह गृह स्थापनामा खर्च गरेको थियो ।