कोरला नाका नेपालको मुस्ताङ र चीनको तिब्बतको सीमा क्षेत्रमा पर्छ । चारैतिर जमिनले घेरिएको भूपरिवेष्ठित नेपाल वास्तवमा भारत परिवेष्ठित छ । कठिन भूगोल र कम जनसंख्या बसोबास गर्ने उत्तरी क्षेत्र र चीनसँगका नाकाहरु सधै उपेक्षामा पर्छन् ।

कृषिप्रधानबाट विस्तारै परनिर्भर बनिरहेको नेपालले अधिकांश खाद्यान्नसमेत भारतबाटै आयात गर्नुपर्ने अवस्था छ । नयाँ संविधान जारी भएपछि भारतले नेपालमाथि अघोषित नाकाबन्दी लगायो । पेट्रोलियम पदार्थ दिन बन्द गरेको भारतले न कुनै मञ्चमा नाकाबन्दी गरेको स्वीकार्‍यो, न त नेपालका दलहरु र सरकारले नै अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चहरुमा नाकाबन्दी भएको विषय उठाउन सक्यो । यसले के देखाउँछ भने नेपाल साह्रै नाजुक अवस्थामा छ ।

आफ्नै उत्पादन नभएको र रेमिट्यान्सको भरमा अर्थतन्त्र धानिएको देशलाई भारतले आफ्नो स्वार्थ मुताबिक परिचालन गर्ने प्रयास सद गरिरहेको जानकारहरुको ठम्याइ छ । नाकाबन्दीकै बेला चीनसँग सीमा खोल्ने कुरा उठ्यो, कोरला नाकाको चर्चा चुलियो ।

०७२ सालको नाकाबन्दीपछि ८ वर्ष बितेका छन् । पछि भारतले नाकाबन्दी खुलाएँ नभनी विस्तारै नाका र आपूर्ति सहज बनायो । बारम्बार भारतबाट नाकाबन्दी हुँदा पनि नेपालले सिकेको देखिएन । न आत्मनिर्भर अर्थतन्त्र बनाउने उपाय खोजियो, न चीनसँग नाका खोल्ने योजनाबद्ध प्रयास भयो । अहिले कोरला नाका खोल्ने चर्चा सेलाएको छ । १ दशकदेखि नाका खोल्ने भनिए पनि त्यहाँ गतिविधि सुनसान छ ।

चीनतर्फ नाका खाल्नका लागि निर्माणका काम भए पनि नेपालतर्फ काम भएको छैन । चीनले सुरक्षाकर्मी नाकामा राखिसकेको छ । भन्सार, चेकपेस्ट, आवश्यक पूर्वाधार चीनले बनाइसकेको छ । यो नाका चीनभन्दा बढी नेपालका लागि आवश्यक हो । तर, नेपालतर्फ सीमामा संरचना बन्ने निधो छैन ।

ऐतिहासिक रूपमा तिब्बत र नेपाल बीच नून व्यापारका लागि प्रयोग भएको थियो कोरला नाका । यो नेपाल चीनको पुरानो नाका पनि हो । यो ऐतिहासिक रूपमा तिब्बत र नेपाली राज्यबीच व्यापारको लागि प्रयोग भएको थियो । खम्पा विद्रोहपछि चीनले कोरला नाकामा कठाइ गरेको हो । वर्षमा २ पटक व्यापार मेला आयोजना गर्ने चलन पनि कोरोना कहर सुरु भएपछि रोकिएको छ ।

यसको मारमा मुस्ताङी परेका छन् । हालै दुवैतर्फका सुरक्षा अधिकारीको बैठकले सीमा सुरक्षा, बोर्डर खुल्ने र अल्पकालीन अन्तरदेशीय व्यापार मेला चलाउने विषयमा छलफल गरेको छ । व्यापार मेलामात्र चलेमा पनि मुस्ताङीले उत्पादन गरेका सामग्रीले बजार पाउने छन्, त्यतिमात्र होइन, सस्तोमा उपभोग्य सामग्री र चिनियाँ सामान उनीहरुले किन्ने अवसर मिल्नेछ ।

बोर्डरमा आवश्यक संरचना बनाएर कोरला नाका खोल्न नेपाल सरकारले योजनावद्ध पहल गर्नु जरुरी छ । संकटमा चर्चा गर्ने, सहज अवस्थामा पहल नगर्ने गर्दा कोरला उखानमै सीमित हुन सक्छ ।