चैत, वैशाखमा वनमा डढेलो लाग्ने गर्छ । वनमा आगो लाग्दा वनका पतकरमात्र जल्दैनन्, त्यहाँ घाँसपात जल्छन्, बोटविरुवा मर्छन् । सँगसँगै पारिस्थितिक प्रणालीको एउटा चक्र नै तहसनहस हुन्छ । कहिलेकाँही वन छेउछाउका वस्ती र आगो निभाउन जानेलाई समेत आगोले क्षति गर्छ । अहिले गण्डकी प्रदेशमा पनि मुस्ताङबाहेक सबै जिल्लामा डढेलो लागेको छ । सबैभन्दा बढी कास्कीमा ३८२ हेक्टरमा डढेलो तथ्यांक छ । गण्डकी प्रदेशभित्र यस वर्षको हिउँदमा करिब १ हजार २ सय १५ हेक्टर वन क्षेत्रमा डढेलो लागेको बताइन्छ । हिउँदे वर्षा नहुनु, हावाहुरीको याम, भिरालो भू–बनोट जस्ता कारणले पनि डढेलो छिटो फैलने गरेको छ ।

वन व्यवस्थापनलाई चुस्त बनाउन सके डढेलोका घटना नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । समयमै घाँस, दाउरा, स्याउला, सोत्तर वनबाट निकाल्न सके डढेलो लाग्न पाउँदैन । यसमा स्थानीयको सजगता सँगसँगै सरोकारवाला सरकारी निकायको साथ समेत जरुरी हुन्छ ।

विद्यालय तहदेखि नै डढेलो नियन्त्रण र वन संरक्षण सीपबारे बालबालिकालाई पढाउनु जरुरी छ । चैतदेखि जेठसम्म आगलागी, डढेलो, चट्याङ र हावाहुरीको उच्च जोखिम रहन्छ । जलवायु परिवर्तनको असर बढ्दै जाँदा गर्मीमा अझ बढी गर्मी र जाडोमा अझ बढी चिसोपन बढ्दै गएको छ । जसले गर्दा मानिसमात्र होइन, सबै जीवतन्तु र बोटविरुवा समेत प्रभावित हुँदै आएका छन् । पछिल्लो दशकको तथ्यांक हेर्ने हो आगलागीको दर बढ्दै गएको छ । सँगै त्यसले पुर्‍याउने क्षतिको दर पनि उत्तिकै बढ्दै गएको छ । आगलागीले मानवीय क्षतिका कारण धन सम्पत्तिको पनि अपूरणीय क्षति हुने गरेको छ भने डढेलोका कारण मानवमात्र होइन, जैविक विविधता र सम्पूर्ण पारिस्थितिकीय प्रणाली नै नष्ट हुने गर्दछ ।

करिब ४५ प्रतिशत क्षेत्रफल वन जंगलले ढाकेको देश भएकाले पनि प्राकृतिक स्रोत र साधनको संरक्षण नेपालका लागि प्राथमिक एजेन्डा हो । त्यसो त जलवायु परिवर्तनको असरले सिर्जना गर्ने भयावह अवस्था जति बढिरहेको छ, नेपालमा बढ्दो वन क्षेत्रका कारण विश्व समुदायलाई नै चुनौती दिन सक्ने क्षेत्र पनि हाम्रा लागि यही बन्न पुगेको छ । नेपालमा वन र पर्यावरण क्षेत्रको सबैभन्दा विनाशकारी शत्रु डढेलो हो ।

डढेलो फैलनुका मुख्यतया दुई कारण रहेका छन्ः प्राकृतिक र मानवीय । एक प्रतिशतभन्दा कम प्राकृतिक कारण र ९९ प्रतिशत भन्दा बढी मानवीय क्रियाकलापका कारणले डढेलो फैलने गरेको छ । अधिकांश डढेलोका घटना मानवीय कारणले हुने भएकाले डढेलो नियन्त्रणका लागि पनि मानवीय भूमिका नै महत्वपूर्ण रहन्छ । डढेलोका घटना न्यून गर्न आम नागरिक सचेत हुने कुरा नै महत्वपूर्ण छ । डढेलो न्यूनीकरणका लागि सचेतना र नियन्त्रणका लागि पूर्वतयारीलाई सँगसँगै अघि बढाउन आवश्यक छ ।