ढोरपाटन (बागलुङ) ।

अग्लो पहाडको शिरमा पुराना थाङ्नाले बेरिएको गोठ। निलो त्रिपाल र बाँसको चोयाले छाएको छानो। गोठको छेउमा सुरक्षाका लागि पालिएका भोटे कुकुर र वरपर छरिएका हजारौँ संख्यामा भेडाका बथान। त्यही भेडाका बथानसँगै भेटिन्छन्, टेकध्वज घतान। पसिनाले निथ्रुक्क भिजेका शरीरका कपडा। शिरमा मैलिएको टोपी। बुढ्यौलीले चाउरिएका अनुहार। हिजोआज टीकाधारामा पुग्ने जोकोहीले भेट्छन् टेकध्वजलाई। बागलुङको निसीखोला गाउँपालिका–६ का घतान गत जेठ अन्तिम साता टीकाधारा पुगेका थिए।

झन्डै २०० भेडाका बथान लिएर लेकमा उक्लेका घतानको दैनिकी बिहान भेडा दुहुने र दिउँसोमा घाँस काट्नमै बित्ने गरेको छ। उनीसँगै रुकुमका सत्यराम विश्वकर्मा, रोल्पाका तीर्थबहादुर घर्तीसहित सात जनाको समूह त्यही गोठमा बस्छन्। सात जनाको झन्डै पाँच हजार भेडाले टीकाधाराका खर्कहरू ढपक्क ढाकिएका छन्। सबै एउटै गोठमा बस्ने हुँदा पालैपालो घाँस काट्ने र भेडा चराउन जाने गर्छन्। टेकध्वजले यसरी लेकमा बसेर भेडा पाल्न थालेको ५० वर्षभन्दा बढी भयो। ६४ वर्षीय घतान सानैदेखि गोठमा बस्दै आएका थिए।

उमेरले बुढ्यौली लागे पनि घतान अझै हट्टाकट्टा नै छन्। समुद्री सतहबाट चार हजार २०० मिटरको उचाइमा अझै पनि उत्साहका साथ उनले काम गर्छन्। धेरै भेडा हुँदा हिउँदमा बेँसी र बर्खामा लेक उक्लिनुपर्छ। बाह्रै महिना एउटै ठाउँमा राखेर भेडालाई घाँस पुर्‍याउन नसकिने हुँदा लेकबेँसी गर्नुपर्ने बाध्यता छ। टीकाधारा बुकीपाटन क्षेत्र हो। यहाँ अरू पनि थुप्रै गोठाला बस्छन्। लेकमा बढी चिसो हुने हुँदा गर्मीयाममा पनि बाक्लो कपडा लगाएर बस्नुपर्ने अवस्था छ। पाँच दशक बढी समय भेडापालनमा खर्चिए पनि अहिलेसम्म कतैबाट अनुदान पाउन नसकेको घतान गुनासो गर्छन्।

उनले भने, ‘यस्तो जाडो छ, सरकारले गोठालालाई एउटा न्यानो ज्याकेट दिए पनि लाउँथ्यौँ, गोठको अवस्था यस्तो छ, गतिलो त्रिपाल दिए पनि हुन्थ्यो, बेलाबेलामा आएर कर्मचारीहरूले नाम टिपेर जान्छन्, तर दिने बेला केही पनि दिँदैनन्, समाचारले सरकारले किसानलाई अनुदान दिन्छ भन्छन्, हामीले अहिलेसम्म केही पनि पाएनौँ, बाउबाजेले यही पेसा गरे, हामी पनि यसैमा लाग्यौँ, अहिलेसम्म यहीबाटै परिवार चलाएका छौँ।’

बुकीपाटनमा रहेका भेडीगोठ अब असोज लागेपछि मात्रै बेँसी झर्छन्। यतिबेला टीकाधारा क्षेत्रमा बागलुङसँगै रोल्पा, रुकुम, म्याग्दी र डोल्पाबाट गोठालाहरू भेडा लिएर आएका छन्। बुकीपाटनभरि छरिएर रहेका गोठ र त्यहाँ बस्ने गोठालाको आ–आफ्नै कथाव्यथा र पीडा छ। तर उनीहरूको गुनासो भने एउटै छ– सरकारले सहयोग गरेन। रुकुमपूर्वका सत्यराम विश्वकर्माले गोठालाका लागि राज्यले गोठ निर्माणका लागि चाहिने सामग्री दिए पनि आफूहरूका लागि ठूलो टेवा पुग्ने बताए।

‘हाम्रो अघिल्लो पुस्ताले पनि भेडापालन गर्नुभयो, अहिले मैले पनि यही पेसा समाएको छु, अहिले मेरा तीन सयको हाराहारीमा भेडा छन्, गाउँमै बसेर यति धेरै भेडा पाल्न सकिँदैन, ठाउँठाउँमा पुगेर भेडाको स्याहारसुसार गर्नुपर्छ’, विश्वकर्माले भने, ‘एउटा बर्खामा तीनचार ठाउँमा गोठ सारेर बस्नुपर्छ, गोठ बनाउनका लागि एउटा गतिलो त्रिपाल, रातिमा बाल्ने सोलार दिए हुन्थ्यो।’

बुकीपाटनमा यतिबेला भेडीका बथान र गोठालाको चहलपहल छ। पछिल्लो समय यहाँ आन्तरिक पर्यटकको भीडभाड नै हुने गरेको छ। पर्यटकले भेडाको बथानमा छिरेर दुःख दिने गरेको भेडीगोठाला लेकबहादुर विकले बताए। पर्यटक बथानमा छिरेर नाच्ने र दौडिने गर्दा भेडा भाग्ने गरेको उनको भनाइ छ। ‘घुम्न आएका पाँच–सात जना एकैपटक भेडाको बथानमा छिरेर नाच्छन्, चिच्याउँछन्, त्यो गर्दा भेडा डराएर टाढाटाढा भाग्छन्, भागेका भेडालाई जम्मा गर्न धेरै समय लाग्छ, यसरी बथानमा नपस्नुभन्दा उल्टै हामीलाई गाली गर्छन्।’ रासस