काठमाडौं । अर्थतन्त्रका विज्ञहरूले जेनजी प्रदर्शनका कारण मुलुकले भौतिक रूपमा केही क्षति बेहोरे पनि समग्र अर्थतन्त्रलाई दीर्घकालीन रूपमा सुधार गर्ने अवसर प्राप्त भएको बताएका छन् । उनीहरूको भनाइमा, भ्रष्टाचार, बेथिति र आसेपासे पुँजीवादविरुद्ध उठेको यो आन्दोलनले नेपाललाई ‘कोर्स करेक्सन’ गर्ने मौका दिएको छ र यसलाई सदुपयोग गर्न सके नयाँ पुस्ताको आशा र निजी क्षेत्रको विश्वास दुवैलाई संस्थागत गर्न सकिन्छ ।

नेपाल आर्थिक पत्रकार समाज (सेजन)ले शुक्रबार आयोजना गरेको ‘वर्तमान अवस्थामा अर्थतन्त्रका चुनौती र अबको बाटो’ विषयक भर्चुअल अन्तरक्रियामा बोल्दै अर्थतन्त्रका जानकारहरूले आन्दोलनलाई केवल नोक्सानीका दृष्टिले मात्र नभई सुधारका सम्भावना स्वरूप हेर्नुपर्नेमा जोड दिएका हुन् ।

नेपाल सरकारका पूर्वअर्थसचिव रामेश्वर खनालले नयाँ पुस्ताको नेतृत्वमा मुलुकभर भ्रष्टाचारविरुद्ध मानिसहरू एकसाथ जाग्नु ठूलो उपलब्धि भएको बताए । उनका अनुसार, संविधान संशोधनजस्ता विषयहरू आन्दोलनसँग पछि जोडिए पनि यसको मूल आधार कुशासनविरुद्धको संघर्ष हो ।

“यो अवसरलाई सदुपयोग गर्दै सरकारले पुनर्निर्माण, नयाँ लगानीका अवसर सृजना र लगानीकर्ताको आत्मविश्वास बढाउनुपर्ने छ,” खनालले भने ।

खनालले अहिलेको संकट प्राकृतिक विपत्ति वा महामारीजस्तो नभई आन्तरिक रूपमा मानवसृजित भएकाले दातृ निकायबाट ठूलो सहयोग अपेक्षा गर्न कठिन हुने बताए । तर, २०३६ साल र माओवादी द्वन्द्वको समयमा जस्तो भौतिक संरचना तहसनहस नभएकाले नेपाल छिट्टै पुनः उठ्न सक्नेमा आफू आशावादी रहेको उल्लेख गरे ।

उनका अनुसार, रेमिट्यान्स, कृषि र पर्यटन जस्ता प्रमुख क्षेत्रहरूमा ठूलो क्षति नभएकाले अर्थतन्त्र छिट्टै रिकभर गर्ने सम्भावना छ । तर, यस प्रक्रियामा सञ्चारमाध्यम संयमित र तथ्यपूर्ण हुनुपर्नेमा उनले विशेष जोड दिए ।

“हिल्टन होटेल प्रकरण जस्ता घटना दोहोरिन दिनु हुँदैन, भाटभटेनीजस्तो घटनामा राजनीतिक प्रतिशोधको आभास हुनु अर्थतन्त्रका लागि राम्रो होइन,” उनले भने । सञ्चारमाध्यमले सत्यतथ्य सूचनालाई जिम्मेवार ढङ्गले प्रवाह गर्न सके मात्रै बलियो अर्थतन्त्र र समाज निर्माण सम्भव हुने उनको भनाइ थियो ।

खनालले समावेशिता, समान वित्तीय पहुँच र समान अवसर कायम गर्न सके मात्रै दीर्घकालीन रूपमा स्थायी अर्थतन्त्र बनाउन सकिने निष्कर्ष पनि प्रस्तुत गरे ।

अर्थशास्त्री डा. समर खतिवडाले जेनजी प्रदर्शनलाई नेपालका लागि ‘कोर्स करेक्सन’को अवसरका रूपमा व्याख्या गरे । उनले यस आन्दोलनले क्रोनी क्यापिटलिजम (आसेपासे पुँजीवाद) भत्काउने र सुशासनयुक्त समाज निर्माणतर्फको संकेत दिएको बताए ।

“जेनजी प्रदर्शनले नेपाललाई पारदर्शी र सुशासनमैत्री प्रणालीतर्फ धकेलेको छ । यसले नेपाललाई फाइनान्सियल एक्सन टास्क फोर्स (एफएटिएफ)को ग्रे लिस्टबाट बाहिर ल्याउन सहयोग गर्ने अवसर पनि प्रदान गरेको छ,” खतिवडाले भने ।

उनले पर्यटन क्षेत्र अझै सम्भावना बोकेको बताए । “केही पूर्वाधारमा क्षति पुगे पनि नेपालको पर्यटन क्षेत्र फेरि उठ्ने क्षमता राख्छ । तर त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा देखिएको अव्यवस्थाका कारण केही पर्यटक निरुत्साहित हुने खतरा भने छ । यसलाई सच्याएर अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा सकारात्मक सन्देश दिनुपर्छ,” उनले सुझाव दिए ।

उनको भनाइमा, प्रत्यक्ष विदेशी लगानी (एफडीआई)मा पनि तत्काल ठूलो असर पर्ने देखिँदैन ।
“हाल नेपालमा एफडीआईको हिस्सा कुल ग्राहस्थ्य उत्पादन (जीडीपी)को मात्र ०.३ प्रतिशत छ, जुन आफैँमा सानो आकार हो । यसलाई अब बढाएर तीन प्रतिशतसम्म पुर्‍याउने प्रयास गर्न सकिन्छ,” उनले भने ।

अन्तरक्रियामा सहभागी विज्ञहरूको साझा निष्कर्ष थियो– जेनजी आन्दोलनले देखाएको जनआक्रोशलाई असफलताका रूपमा होइन, मुलुकलाई सुधार्ने अवसरका रूपमा लिनुपर्छ । भ्रष्टाचारविरुद्धको शून्य सहनशीलता, पारदर्शिता, समावेशिता र सुशासनलाई संस्थागत गर्ने हो भने नेपाल अर्थतन्त्रिक रूपमा छिट्टै उभिन सक्ने उनीहरूको धारणा थियो ।