काठमाडौं ।

सरकारले चालु आर्थिक वर्षको बजेटमा परेका केही योजनाको कटौती र राष्ट्रियसभा सांसद तथा पूर्वविशिष्टहरूको स्वकीय सचिवलगायत सेवासुविधा खोसेको विषयमा संसदीय समितिमा चर्को नोकझोक चलेको छ ।

संघीय संसद् राष्ट्रियसभा अन्तर्गतको विकास, आर्थिक मामिला तथा सुशासन समितिको आजको बैठकमा सांसदहरू र अर्थमन्त्री रामेश्वरप्रसाद खनालबीच आरोप–प्रत्यारोप भएको हो । अहिलेको सरकारले राष्ट्रियसभाप्रति बदलाको भावले प्रेरित भएर काम गरिरहेको आरोप समितिका सदस्यहरूले लगाइरहँदा अर्थमन्त्री खनालले त्यसको प्रतिवाद मात्र गरेनन्, अतिरञ्जित लाञ्छनाको पुष्टि गर्न चुनौतीसमेत दिए ।

गत भदौ २३ र २४ गतेको ‘न–जी’ आन्दोलनपछि गठित विद्यमान सरकारले आर्थिक अनुशासन कायम गर्ने र आगामी निर्वाचनका लागि खर्च जुटाउने भन्दै चालु आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को बजेटमा परेका टुक्रे आयोजनाको कटौती गरेको थियो । पूर्वतयारी नसकिएका, राजनीतिक पहुँच र शक्तिका आधारमा बजेटमा परेका ३ करोड रुपैयाँभन्दा कम लागतका टुक्रे आयोजना कटौती गर्ने नीति सरकारले लिएको छ ।

त्यस्तै, अनुत्पादक खर्च कटौती र मितव्ययिता कायम गर्ने भन्दै गत असोज ५ गतेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले कानुनविपरीतका सेवासुविधा कटौती गर्ने निर्णय गरेको थियो । सुशासन समितिको आजको बैठकमा सांसदहरूले यी दुई विषयलाई पेचिलोसँग उठाएका हुन् ।

समितिका सदस्य भुवनबहादुर सुनारले राजनीतिक दल र सांसदहरूप्रति अहिलेको सरकारको धारणा के हो भन्दै प्रश्न गरे । ‘राष्ट्रियसभाका सांसदको स्वकीय सचिवको सेवासुविधा कटौती भएको छ । बजेटमा परेका माननीयका योजना काटिए । हामी अन्यायमा पर्‍यौं,’ उनको भनाइ थियो, ‘३ करोड रुपैयाँभन्दा कमका आयोजना काट्ने भनिएको छ । राष्ट्रियसभाका सांसदका १०० जति पनि योजना बजेटमा परेका छैनन् । त्यसमा पनि सबै विकास योजना कटौती गरेर त हुँदैन होला ।’

अर्का सांसद विष्णुबहादुर विश्वकर्माले पनि सांसदको स्वकीय सचिव कटौती गरेको प्रति आक्रोश पोखे । ‘राष्ट्रियसभा विद्वत्वर्गको सभा हो । लामो समय राजनीतिक योगदान गरेका व्यक्ति यहाँ छन् । यहाँ धनी र ठेकेदारका छोराछोरी कोही छैनन् । सहारा चाहिने बेलामा सुविधा कटौती गरेर बेसहारा बनाइएको छ,’ उनले भने ।

त्यस्तै, टुक्रे आयोजना कटौतीका नाममा सरकारले विकास विरोधी काम गरेको पनि उनको जिकिर छ । बजेटका योजना तथा कार्यक्रम कटौती गरेर करिब १ खर्ब २० अर्ब रुपैयाँ बराबर जोगाइएको भनिए पनि यसले विकास निर्माणका काम र मुलुकको समग्र आर्थिक अवस्थामा प्रतिकूल असर देखिने उनको भनाइ छ ।

सांसद शारदादेवी भट्टले अहिलेको सरकारले राष्ट्रियसभा सांसदको स्वकीय सचिवको सुविधा खोसेको तर सरकारमा रहेका व्यक्तिले भने त्यस्तो सुविधा लिएर आफैँमाथि नैतिकताको प्रश्न खडा गरेको बताइन् । ‘प्रधानमन्त्री आफूले स्वकीय सचिव राख्ने तर हामी सांसदको खोसिएको छ,’ उनले भनिन् । सांसदहरूले विमानस्थलमा अतिविशिष्ट कक्ष प्रयोग गर्न नपाएको प्रति पनि उनको गुनासो थियो ।

सांसद उर्मिला अर्यालले अहिलेको सरकारले बदलाको भावले प्रेरित भएर बजेट कटौती र सेवासुविधा खोस्ने निर्णय गरेको आरोप लगाइन् । ‘पूर्वाधार निर्माणका लागि छुट्याइएको बजेट कटौती भएको छ । बजेट कटौती गर्नु भनेको सांसदप्रति बदलाको भावनाजस्तो हुन्छ । यस्तो नहोस्,’ उनले भनिन् ।

राष्ट्रियसभाका सांसदहरूले पनि विभिन्न समयका राजनीतिक परिवर्तनका लागि योगदान दिएको बताउँदै अहिलेको सरकारले त्यसको सम्मान गर्न नसकेको बताए । त्यस्तै, काम सुरु भइसकेका आयोजनामा बजेट कटौती हुँदा त्यसले थप समस्या सिर्जना गरेको उनीहरूको भनाइ छ । ‘न–जी’ आन्दोलनका घाइतेको सही व्यवस्थापन र रेखदेख भए–नभएकोबारे पनि उनीहरूले सरकारसँग प्रश्न गरे ।

सांसदहरूको जवाफमा अर्थमन्त्री खनालले सरकारका कामप्रति अनावश्यक शंका–उपशंका र लाञ्छना लगाउने काम भएको प्रतिक्रिया जनाए । ‘लाञ्छना लगाउने शैलीमा केही विषय आएका छन् । यसमा म के स्पष्ट गर्न चाहन्छु भने, नेपाल सरकारको बजेट बचाएर अर्थमन्त्री र सचिवको कम्पनीमा लगानी भएको छैन । यो गलत हो । यदि हामीले गलत गरेका रहेछौं भने अख्तियारलगायतका निकायले हेर्ने नै छन्,’ अर्थमन्त्री खनालको भनाइ थियो, ‘सामाजिक सञ्जालतिर आएका र हल्लाका भरमा अनावश्यक लाञ्छना लगाउन भएन । हामीलाई सोधेको भए वास्तविकता के हो भन्थ्यौं । सार्वजनिक रूपमा लाञ्छना लगाउनुअघि त्यो साँचो हो वा होइन भनेर आफैँ पनि सोधखोज गर्नुपर्थ्यो ।’

सुशासन कायम गर्न र सरकारको कोषलाई व्यवस्थित गर्न यी कदमहरू चालिएको बताउँदै अर्थमन्त्री खनालले मापदण्ड बमोजिम र कानुनले व्यवस्था गरेका कुनै पनि सेवासुविधा कटौती नभएको स्पष्ट पारे । राष्ट्रियसभा सांसदहरूलाई स्वकीय सचिवलगायतका सेवासुविधा दिने हो भने कानुन बनाएर जान सकिने पनि उनको भनाइ थियो ।

‘म आफैँले स्वकीय सचिव लिएको छैन । घरमा सुरक्षाकर्मी पनि छैनन् । स्वकीय सचिव नभईकन काम गर्न सकिँदैन भने कानुन बनाएर अनुसूचीमा थप गरेर जान सकिन्छ,’ अर्थमन्त्री खनालले भने ।

चालु आर्थिक वर्षको बजेटका केही योजना तथा कार्यक्रम कटौती गर्नुमा मुख्यतः बजेट अनुशासन र मितव्ययिता कायम गर्नु ध्येय रहेको उनको भनाइ छ । ‘पूर्वतयारी नभएका, शक्ति र पहुँचका आधारमा अन्तिम समयमा बजेटमा परेका योजना कटौती गरिएको हो । कतिपय मन्त्रालय स्वयंले कार्यान्वयन गर्ने क्षमताभन्दा तीन गुणा बढी आयोजना बजेटमा परेका छन्,’ अर्थमन्त्री खनालले भने, ‘अहिले संघीय सरकारको सञ्चित कोष २ खर्ब ३६ अर्ब घाटामा छ । प्रदेश र स्थानीय तहले खर्च गर्न नसकेको रकमले कोष व्यवस्थापन भइरहेको छ ।’

ठेक्का प्रक्रियामा गइसकेका योजना तथा कार्यक्रमको भने बजेट फुकुवा गरिने उनले उल्लेख गरे । ‘यदि कटौतीमा परेको कुनै योजना टेन्डर प्रक्रियामा गइसकेको छ भने मन्त्रालयगत बजेट सूचना प्रणाली (एलएमबिआइएस) मा खुला हुन्छ । अहिले पनि करिब १६ अर्ब जति फुकुवा भइसकेको छ,’ अर्थमन्त्री खनालले भने ।

अहिलेको सरकारले सकेसम्म आगामी सरकारलाई दायित्व थप्ने गरी काम नगर्ने, पूरक बजेट नल्याउने र दीर्घकालीन दायित्व सिर्जना नगर्ने गरी काम गरिरहेको अर्थमन्त्री खनालको भनाइ छ । त्यस्तै, आगामी फागुन २१ गतेका लागि तय भएको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनका लागि खर्च जोहो गर्नुपर्ने र त्यसका लागि विद्यमान बजेटभित्रै स्रोत खोज्नुपर्ने भएकाले अर्थ मन्त्रालयको समस्या पनि सांसदहरूले बुझिदिनुपर्ने उनको आग्रह थियो । रासस