बिम्बकविका रूपमा छवि निर्माण गरेका रमेश श्रेष्ठ नेपाली समकालीन कविका केन्द्रीय व्यक्तित्व हुन् । कविता लेख्नु र कविता हुनु नितान्त फरक कुरा हुन् । कविता भनेर लेखिएका सबै कुरा कविता हुँदैनन् । वास्तविक कविता ती हुन् – जसले मानव हृदयलाई आल्हादित र मस्तिष्कलाई गहिरोसँग झंकार प्रदान गर्छ ।

कविता भावनाको सपाट वर्णन होइन । न लहैलहैमा लेखिएको शब्दको उटपट्याङ गुजुल्टो नै हो । अनुभूतिको तीव्र प्रवाह रहेको कविताले हरेक मानिसभित्र नजानिँदो स्थायी प्रकम्पन दिन्छ । असली कवितामा बिम्बको प्रवाह चाहिन्छ, प्रतीकको सौन्दर्य चाहिन्छ, ध्वनिको गति चाहिन्छ, वक्रोक्ति /गुण /रस/अलंकार/शैली आदिको चामत्कारीक शक्ति चाहिन्छ । वैचारिकता, निजत्व, दर्शन र जीवनबोधको गहिरो चिन्तन अनि सौन्दर्य चाहिन्छ । कवितामा भाषाको पनि उत्कृष्ट कला र लचकता चाहिन्छ । यी सबै कुराको संयोजनले मात्रै कविता कविताजस्तो हुन्छ ।

कवि रमेश श्रेष्ठका कवितामा कविताका धेरै तत्व र सौन्दर्य भेट्टाउन सकिन्छ । उनका हरेक कविताले मस्तिष्कमा गहिरोसँग छुुन्छन् । हृदयमा विशिष्ट तरंग पैदा गर्न पुग्छन् । श्रेष्ठका कविता समकालीन पृष्ठभूमिका कविताहरूभन्दा पृथक उभिएका छन् । उनैले छुट्टै काव्यिकमार्ग स्थापित मात्रै गरेका छैनन्, पूर्ववर्तीहरूले कोरिदिएको नक्सासमेत उनको हातमा छैन । आफ्नै स्थापत्यमा उभिएर आफ्नो छुट्टै काव्यिक गोरेटो कोर्दै हिँड्ने नेपालका थोरै कविहरूमध्येका एक नाम हुन् – रमेश श्रेष्ठ । उनका हरेक कविता पढ्दा लाग्छ – उनी विशिष्ट चेतका अल्पसंख्यक कविहरूमध्येका एक हुन् ।

कविता कुनै अपेक्षाभावले लेखिन्न । असल कविले अनपेक्षितभावले काव्य निर्माण गर्छ । कविता निष्कामभावले उत्पन्न हुने एउटा विशिष्ट हृदयानुभूति हो । कविता भनेर छापिएका/वाचिएका सबै किमार्थ कविता हुँदैनन्/होइनन् पनि । आकाशमा देखिएका सबै चम्किला बस्तु सूर्य– चन्द्र होइनन् । लाखौंका संख्यामा चम्किरहेका ताराहरू र सूर्य–चन्द्रमा अकल्पनीय फरक छ । यत्ति हो तिनीहरू उज्यालोका स्रोत हुन् । कविता पनि त्यही हो । समकालीन कवितामा देखापरेका ताराहरू विहानीको उज्यालोमा आफैं हराए जान्छन् । कति कविहरू स्वान्तः सुखायका निर्मिति मात्रै हुन् । यस्ता सिर्जनाको अस्तित्व बलेँसीको पानीका फोकाझैं क्षणभंगुर हुन्छन् । यही कविताको भीडमा एउटा पृथक स्वभाव/शैली र सौन्दर्य बोकेका कवि हुन् – रमेश श्रेष्ठ ।

रमेश श्रेष्ठ शब्दमा प्रकट हुने सामथ्र्यवान् कवि हुन् । उनको काव्यिक चिन्तन, परिपक्वता, गहिरो सौन्दर्य एवम् तिक्खर शब्द–शिल्पले कवित्वको गहिराई, अग्ल्याइँमा असीम स्वाद पाठकले अनुभूत गर्न सक्छन् । तीक्ष्ण संवेदना, जैविक सहअस्तित्वका संवेद्य कवि हुन् ऊनी । जीवन र जगतको सौन्दर्यलाई निक्कै तिक्खर प्रस्तुति गर्ने उनीभित्रको कवित्वचेत निक्कै सबल, सक्षम र शक्तिशाली रहेको प्रतीत हुन्छ ।

श्रेष्ठ आफ्ना कविताहरूमा कतै प्रकृतिकरण भएर पोखिएका छन् त कतै प्रकृतिलाई मानवीकरण गरेर फैलिएका छन् । मलामी पहाड र सारंगी कवितासंग्रहभित्रका कविताहरू समयको अनुहारमा उभिएर लेखिएका सुन्दर शब्द–चित्र हुन्

नेपाली कविताका अथक साधक रमेश श्रेष्ठकृत पछिल्लो कविताकृति हो – ‘मलामी पहाड र सारंगी– २०८०’ उनको यो संग्रहमा दुईवटा खण्ड छन् । ‘मलामी पहाड’ र ‘सारंगी’ यी शृंखलामा युगीन यथार्थ प्रस्तुत भएको छ । कतै मूर्त, कतै अमूर्त र कतै बिम्ब, कतै प्रतीकले शोभनीय छन् यिनका कविताहरू । उनका कविताले मानवीय जिजीविषा, जुगुप्सा र मुमुक्षाको उद्वोदन गरेको पाइन्छ । श्रेष्ठ आफ्ना कविताहरूमा कतै प्रकृतिकरण भएर पोखिएका छन् त कतै प्रकृतिलाई मानवीकरण गरेर फैलिएका छन् । मलामी पहाड र सारंगी कवितासंग्रहभित्रका कविताहरू समयको अनुहारमा उभिएर लेखिएका सुन्दर शब्द–चित्र हुन् ।

उनी समयका अनेकौं रङहरू मार्फत विम्ब र प्रतीकले कविताको क्यानभाष रङ्याउने सिद्धहस्त कवि हुन् । कवि रमेश श्रेष्ठ आफैंमा बहुआयामिक व्यक्तित्व हुन् । ऊनी शब्दमा खेल्न जत्ति पारंगत लाग्छन् रङसँगको उनको दौँतरी पनि उत्तिकै सशक्त देखिन्छ । रमेश श्रेष्ठ रङसँग पनि उत्तिकै प्रेमिल छन् । रङ सौन्दर्यमा पनि ’काविल’ छन् ऊनी । यस हिसाबले रमेश समकालीन कविता र क्यानभाषका एक अप्रतिम व्यक्तित्व हुन् ।

यो संग्रहमा भएका दुई खण्डमध्ये पहिलो खण्ड मलामी पहाडमा एकसठ्ठीवटा कविता संग्रहित छन् भने दोस्रो खण्ड सारंगीमा सत्र वटा कविता छन् । एकै शृंखलामा यति सशक्त कविता सिर्जना गर्न सक्ने उनीभित्रको कवित्वको प्रखर चेतना विशेष लाग्छ । मलामी पहाड शीर्षक खण्डबाट एउटा शक्तिशाली कविता हेरौं ।

बारम्बार
विथोलिएपछि पनि
मुसारिरहन्छु सपनाहरूलाई

अनौठो भई बस्छन् हरेक उत्सवहरू

मानौँ
फूलहरू निदाइरहेका छन्
अर्का बिथोलिएका
सपनाहरूको खोजीमा
…
थोरै शब्दप्रयोगमा शक्तिशाली बिम्ब मार्फत कविताको यति बलियो उपस्थिति राख्ने कमै कविहरू छ्न । जो थोरै शब्दमाको चमत्कारले जीवनका आयामहरू चिह्याउन सकून् । जो सामथ्र्य रमेश श्रेष्ठका कवितामा अनुभूति गर्न सकिन्छ । ऊनी कवि मात्रै होइनन् एउटा विचार हुन्, दृष्टिकोण हुन्, शैली हुन्, सौन्दर्य हुन् र काव्यका ‘स्ट्रकचरल इन्जिनियर’ पनि हुन् । उनको काव्यिक निर्माण नेपाली कविताका पारखीहरूका लागि संस्कृति अनि अमुल्य सम्पदा हुन् ।

रमेश श्रेष्ठ कालजयी कविताहरूका सर्जक हुन् । नेपाली कवितामा रमेशीय शैली, मौलिकता र स्वरुपले जो कसैको मन–मस्तिष्क सजिलैसँग तान्छ । उनका कवितामा समाज र प्रकृतिको आरोह– अवरोह छ । जैविक– अजैविक जीजीविषाहरू छन् । मानव र मानवेतर सम्बन्धका अनुभूतिजन्य सम्बन्धहरू छन् । वैश्विक चेत र ब्राह्मण्डीय सौन्दर्यहरू उद्घाटित छन् । कवि भूगोलमा कतै बाँधिएका अल्झिएका छैनन् । उनीभित्र सिंगो ब्राह्मणको प्रकम्पन र सौन्दर्य अटाएको छ । उनी चराजस्तै निर्बन्ध र स्वतन्त्र देखिन्छन् ।

कवि श्रेष्ठको कवितासंग्रह ‘मलामी पहाड र सारंगी’को पहिलो खण्ड ‘मलामी पहाड’ कविताभित्र कल्पनाशीलताको निर्बन्ध उडान छ भने ‘सारंगी’ खण्डमा सारंगीलाई केन्द्रीय बिम्ब बनाएर जीवन र जगतको शाश्वत यथार्थ उत्खनन गरिएको देखिन्छ । संग्रहका कविता वाचाल छन् ।

हरेक कविताको पठनबाट पाठकले आआफ्नो चेतनाको भरमग्दूर प्रयोग गर्न सक्ने छन् । सर्जकको अर्थभन्दा सचेत पाठको कविताबोध झन् गहिरो बन्ने निश्चित छ । उनका कविताले बोकेको भावगत सौन्दर्य समुद्रझैं विशाल छ र आकाशगंगाझैं अनन्त छ । श्रेष्ठका हरेक कविताको बहुल पठन अनिवार्य देखिन्छ ।

बिम्बकवि रमेश श्रेष्ठका सन्दर्भमा शताब्दी वाङ्मय पुरुष सत्यमोहन जोशीको शब्द सापटी लिएर भन्ने हो भने –‘समयको आँखामा उभिएर कलात्मक काव्यका लागि नव–विम्वहरू निर्माण गर्न सक्ने उनको क्षमता वास्तबमै लोभलाग्दो छ ।’ शताब्दी वाङमय पुरुष सत्यमोहन जोशीका शब्दनै कवि रमेश श्रेष्ठका लागि काफी छन् भन्ने देख्छु । अन्त्यमा उनको यो कविताप्रतिको साधना र समर्पण अझै बाक्लिँदै र झांगिदै जाओस् – बिम्बकवि रमेश श्रेष्ठलाई कृति सफलताको शतशः शुभकामना ।

लेखकः रमेश श्रेष्ठ
प्रकाशकः साहित्य पोस्ट समूह
सम्वतः २०८०
पृष्ठः १३१
मूल्यः ३५०।–