अहिले धमाधम सहकारी संस्थाहरुले साधारणसभा गरिरहेका छन् । देशमा आर्थिक संकट रहेका बेला अहिले धेरै सहकारी सकसमा छन् । केही सहकारी त कारोबार गर्नै नसक्ने अवस्थामा पुगेका छन् । जति सहकारी समस्यामा छन्, तीमध्ये अधिकांशको कारण भनेको सहकारीको मर्म र सिद्धान्तलाई तिलाञ्जली दिएर कारोबार गर्नु हो । सञ्चालकहरुको अवैध कारोबारको मात्रा कतिसम्म रहेछ भन्ने अहिले अर्बाैं ठगेर उनीहरु सम्पर्कविहीन भएपछि पत्ता लगाएको छ ।

पछिल्लो समय नेपालको सहकारी क्षेत्रमा धेरै समस्या देखिन थालेका छन् । सहकारीका नाममा ठूला ठूला ठगीका घटना बाहिर आउन थालेपछि सहकारी क्षेत्रको शुद्धीकरणका लागि आवाज पनि उठ्न थालेको छ । सेयर सदस्यले सहकारीको अवस्था, कारोबार, रकमको सदुपयोगबारे जानकारी पाउने बेला साधारणसभा हो । सभाका बेला यसको नीति, लगानी क्षेत्र र भावी दिशाबारे बहस हुन्छन् । यसमा सेयर सदस्य चनाखो बन्नैपर्छ ।

अहिले सहकारीको सिद्धान्त के हो र यो किन पालना हुन सकिरहेको छैन भन्ने जवाफ खोज्नु आवश्यक छ । तीनै तहका सरकारदेखि सहकारी क्षेत्रका सरोकारवालाले यसमा ध्यान दिनुपर्ने बेला आएको छ । सहकारीलाई नियमन गर्ने निकाय प्रभावकारी बने र सेयर सदस्यले उचित निगरानी गरे यसका धेरै समस्या आफैं समाधान हुन्छन् । सामान्यतः सहकारीको अर्थ सहकार्य गर्नु हो । कुनै पनि काममा एकआपसमा सहयोग आदानप्रदान गर्नु नै सहकारिता हो ।

समान हैसियत र समान उद्देश्य बोकेका एउटै समाजमा बसेका मानिस मिलेर एकअर्काको हितका लागि काम गर्नु नै सहकारीको उद्देश्य हो । सहकारीको सिद्धान्त अनुसार समुदायले समुदायकै लागि सामूहिकरूपमा काम गर्ने यसको उद्देश्य भए पनि सो अनुसार किन काम हुन सकिरहेको छैन ? यसको अध्ययन र समाधानको उपाय खोजी गर्नु आवश्यक छ ।

समान हैसियत र समान उद्देश्य भएका समुदाय मिलेर संस्था सञ्चालन गर्नु सहकारीको सिद्धान्त भए पनि यसमा धनी र टाटाबाठाको वर्चश्व बढ्दै भएको देखिन्छ । बाँकी सदस्यले उनीहरुकै नीतिनियम मान्नुपर्ने अवस्था नै नेपालका सहकारीको मूल समस्या हो । बचतकर्ताको रकम फिर्ता गर्न नसक्ने अवस्था देखिएपछि सहकारी विभागले केही सहकारीको अनुसन्धानका लागि सिआइबीलाई गुहार्नुपरेको अवस्था छ ।

सम्पत्ति र दायित्व अधिक हुनु, सहकारी संस्थाका सञ्चालक आफैंले बचत रकम परिचालन गर्नु, आफूनिकट व्यक्तिलाई बिनाधितो कर्जा प्रवाह गर्नु, घरजग्गा र सेयर जस्ता अनुत्पादक क्षेत्रमा लगानी गर्नु, सहकारीका कर्मचारीले नक्कली निक्षेपकर्ता र ऋणी बनाएर ऋण लिनुजस्ता समस्याले सहकारीहरु संकटग्रस्त अवस्थामा पुगेका हुन् । सहकारीको दर्तादेखि नै यसमा कडाइ गरेर प्रभावकारी नियमनको व्यवस्था गर्नु आवश्यक छ ।