नेपालको सडक फेरि एकपटक युवा ऊर्जाले भरिएको छ, जुन सन् १९९७ देखि २०१२ बीच जन्मिएका पुस्ताले नेतृत्व गरेको ऐतिहासिक आन्दोलन हो । यसले भ्रष्टाचारविरुद्ध, सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्धको विरोध र राजनीतिक परिवर्तनको माग गर्दै दुई तिहाइको सरकार ढालेर अन्तरिम सरकार गठनसम्म पुर्‍यायो । अकल्पनीय राजनीतिक परिवर्तन भयो तर नेपालको अर्थतन्त्रमा यसले छोडेको असर अझै गहिरो रह्यो । आन्दोलनका क्रममा देखिएका दृश्यहरू, सरकारी भवनमा आगजनी, निजी उद्योगमा तोडफोड, सडकमा निरन्तर जुलुस र बन्दले नेपाललाई ठूलो आर्थिक क्षति पुर्‍यायो ।

नकारात्मक प्रभावहरु
लगानीमा धक्काः विदेशी तथा निजी लगानीकर्तामा त्रास फैलियो । चौधरी ग्रुप, आइएमई ग्रुप, भाटभटेनी सुपरमार्केट, हिल्टन होटल र एनसेलका कार्यालयमाथि भएको आक्रमणले पुँजीको सुरक्षा गम्भीर प्रश्नमा ल्यायो । यसले पुँजी पलायनको जोखिम बढाएको छ ।

व्यापार र बजारः निजी क्षेत्रमा आधा खर्बभन्दा बढी क्षति भएको अनुमान छ । बिमा दाबी मात्र ५० अर्ब नाघ्ने देखिन्छ । बजारमा व्यापार ठप्प हुँदा सेयर बजारमा ठूलो गिरावट आयो, लगानीकर्ताको मनोबल खस्कियो । रोजगारीमा असरः हजारौँले रोजगारी गुमाए । भाटभटेनीले मात्र करिब ५,००० भन्दा बढी कामदार प्रभावित पारेको उदाहरण ठूलो हो । यो असर परिवारको दैनिक जीवनसम्म पुगेको छ ।

सरकारी खर्च र राजस्वः पुँजीगत बजेट पुनर्निर्माणमा मोडिन बाध्य भयो । राजस्व सङ्कलनमा गिरावट देखिएको छ भने वैदेशिक ऋण निर्भरता अझ बढ्ने सङ्केत छ । अन्य क्षेत्रहरु पर्यटन, स्वास्थ्य संरचना र सार्वजनिक सम्पत्तिमा क्षति पुगेको छ । चाडपर्वमा भुक्तानी चक्र नै अवरुद्ध भयो, जसको असर आम नागरिकले महसुस गरे ।

सकारात्मक प्रभावहरु
भ्रष्टाचारविरुद्ध जागरणः यो आन्दोलनको मूल आत्मा नै भ्रष्टाचारविरोध थियो । यदि अन्तरिम सरकारले सुशासनलाई प्राथमिकता दियो भने दीर्घकालमा यसले अर्थतन्त्रलाई नै सुदृढ तुल्याउनेछ । नयाँ नेतृत्व र सोचः युवाले देखाएको ऊर्जा र डिजिटल पुस्ताको जागरण राजनीतिमा नयाँपन ल्याउन सक्छ । यो सकारात्मक शक्ति बनेर राज्य व्यवस्थामा सुधार ल्याउने सम्भावना छ ।

पुनर्निर्माणको अवसरः ध्वस्त भवन र संरचनालाई योजनाबद्ध पुनर्निर्माण गरेर व्यवस्थित बसोबास, नयाँ उद्योग र रोजगारी सिर्जना गर्न सकिन्छ । यसले छोटो अवधिमा अर्थतन्त्रलाई गति दिनेछ ।

आन्दोलनको परिणाम स्वरूप बनेको अन्तरिम सरकारले यदि युवाको अपेक्षा सम्बोधन गर्न सक्यो भने यो अस्थिरता लामो समय टिक्ने छैन । निजी क्षेत्रमा आत्मविश्वास बढाउन क्षतिपूर्ति, लगानी प्रोत्साहन र पारदर्शी नीति जरुरी छ । छिमेकी मुलुकसँग सहकार्य, सूचना प्रविधि क्षेत्रमा लगानी र पर्यटनलाई पुनः जीवित गर्न सकिने सम्भावना अझै बाँकी छ ।

जेन जि आन्दोलनले तत्काल अर्थतन्त्रलाई सङ्कुचनमा पारेको छ । लगानीकर्ताको विश्वास घटेको छ, रोजगारी गुमेको छ र सरकारी राजस्वमा दबाब बढेको छ । तर यसले नेपाली समाजमा भ्रष्टाचारविरोधी चेतना जगाएको छ, नयाँ नेतृत्वको आवश्यकता देखाएको छ र पुनर्निर्माणमार्फत नयाँ अवसर सिर्जना गर्ने ढोका खोलेको छ । प्रश्न यत्ति हो, के अन्तरिम सरकार र हामी सबैले यो सङ्कटलाई अवसरमा बदल्न सक्नेछौँ? यदि हो भने, आजको पीडा भोलिको सम्भावनाका रूपान्तरित हुनेछ ।

चापागाईं जनज्योति क्याम्पस, भीमाद–६, तनहुँका उप प्राध्यापक हुन् ।