पोखरा ।

खलोको बिचमा गाडिएको मियोवरिपरी पराल बिछ्याएर ५ हल गोरु नार्दै दयेँरेहरु दाइँको चाजोपाजो मिलाउँदै थिए । खुलेको अन्नपूर्ण र माछापुच्छ्रे हिमश्रृखंलालाई साक्षी राखेर बनाइएको स्टेजमा अतिथिहरु औपचारिक कार्यक्रम सुरु गर्दै थिए । केही समयमा पोखरा महानगरका मेयर धनराज आचार्यले परालको कुन्युको जुरो फालेर दाइँ सुरुआत गरे ।

त्यसपछि दाइँमा रमाउन पुगेकाहरुले सुर गरे, हो तारे हो हो, हो हो माले हो हो… । यो पोखरा पर्यटन परिषद्ले पोखरा १९ पुरुन्चौरस्थित चुरुंगा फाँटमा आयोजना गरेको दाइँ महोत्सवको दृष्य हो । रोपाइँ महोत्सवको २१ औं संस्करण गरिसकेको परिषद्ले गत वर्षबाट धान थन्क्याउने परम्परागत सीप प्रदर्शनसँगै पर्यटन प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यले माछापुच्छ्रे र अन्नपूर्ण हिमालको काखमा दाइँ महोत्सव गरेको हो ।

‘रोपाइँ महोत्सव गर्ने पोखरा पर्यटन परिषदले अब दाइँ महोत्सव पनि गर्नुपर्छ भन्ने सल्लाह धेरैबाट आउथ्यो,’ पोखरा पर्यटन परिषद्का अध्यक्ष तारानाथ पहारीले भने, ‘केही विदेशी पर्यटकलाई पनि धान रोपेपछि यसको हार्भेस्ट कसरी गरिन्छ भनेर देखाउन र केही नेपालीलाई पनि हाम्रो परम्परा देखाउनुपर्छ भनेर अघिल्लो वर्षदेखि हामीले यसको सुरुआत गरेका हौं ।’ मंसिरको मध्यदेखि नै किसानलाई दाइँ हाल्ने चटारो हुने भएकाले यसैको मौका छोपेर महोत्सव आयोजना गर्दै आएको उनले सुनाए ।

महोत्सवले परम्परागत कृषि प्रणाली जोगाउँदै पर्यटनको प्रवद्र्धनमा टेवा पुग्ने अपेक्षा लिइएको अध्यक्ष पहारीले बताए । कृषिमार्फत आन्तरिक र बाहृय पर्यटन प्रवद्र्धन, कृषकलाई प्रोत्साहन र नयाँ पुस्तालाई परम्परागत कृषि प्रणालीबारे जानकारी गराउने उद्देश्यले महोत्सवलाई निरन्तरता दिइएको उनको भनाइ छ ।

महोत्सवमा उपस्थित आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक, स्थानीय, पर्यटन व्यवसायी, कृषि सम्बद्ध विभिन्न निकायका प्रमुख र प्रतिनिधि दाइँमा रमाए । दयराको अनुभव लिन युवादेखि विदेशी पर्यटकहरुको लाइन देखिन्थ्यो । केही स्थानीय दाइँ हेर्न पनि पर्यटन आएकोमा दंग थिए । उनीहरु पर्यटकलाई दाइँको महत्व सुनाउँदै थिए ।

रोपाइँ महोत्सव हुँदै आएको पोखरामा दाइँ महोत्सव भयो । हिमाल फेदीमा दाइँसहित गुन्द्री बुन्ने, धान चुट्ने जस्ता स्पर्धा भए ।

‘६६ वर्ष लागियो, कति दाइँ गरियो गरियो । यसरी विदेशी आएर दाइँ हेर्छ होला भन्ने त लागेकै थिएन,’ महोत्सवमा दाइँको संयोजन उमनाथ गौतमले भने, ‘यत्रा मान्छे हाम्रा गाउँमा आउनुभएको छ । हामी त यतिकै खुसी छम् ।’ परम्परागत दाइँको महत्व र प्रयोग घट्दै गएको उनको चिन्ता छ । यो महोत्सव गर्नका लागि गोरु खोज्न अर्को गाउँ पुग्नु परेको तीतो यथार्थ पनि उनले सुनाए ।

‘पहिले त हाम्रो यता जति पनि गोरु पाइन्थ्यो । अहिले त कहाँ हुनु सबै ट्याक्टरले काम चलाउन थालेका छन्,’ उनले भने, ‘महोत्सव हुने रे भनेपछि गोरु खोज्न अर्को गाउँ पुग्नुप¥यो ।’ महोत्सवमा धान चुट्ने, गुन्द्री बुन्ने, परालको भारी बाध्ने लगायतका नयाँ खालका प्रतिस्पर्धा भए । प्रतियोगिताका पहिलो, दोस्रो र तेस्रो हुनेलाई नगद पुरस्कार दिइयो ।

महोत्सव हेर्न पुगेकाहरुले हिमालको काखमा बसेर दाइँको मज्जा लिए । महोत्सवमा पोखरामा धान उत्पादनमा उत्कृष्ट कृषकलाई सम्मान गरिएको थियो । पोखरा महानगरको निरीक्षण र मूल्यांकनका आधारमा उत्कृष्ट धान उत्पादक कृषक छनोट गरिएको हो । पोखरामा यस वर्ष सबैभन्दा बढी धान उत्पादन गर्ने पोखरा २३ का कृषक खगेन्द्रप्रसाद गुरुङ चुनिए । गुरुङलाई महोत्सवमा ५ हजार रुपैयाँ प्रदान गरियो । पोखरा १३ का कृषक मिलन अधिकारी दोस्रो र पोखरा २३ का बालकृष्ण भण्डारीलाई तेस्रो घोषणा गरिएको थियो । उनीहरुलाई प्रोत्साहन स्वरुप क्रमशः ३ हजार र २ हजार रुपैयाँ दिइयो ।

स्थानीय आयोजक चुरुंगा टोल विकास संस्थाका अध्यक्ष दयाराम गौतमले महोत्सवले ओझेलमा परेको पर्यटकीय गन्तव्य चुरुंगाको प्रचारप्रसारमा सघाउ पुग्ने विश्वास व्यक्त गरे । पुरुन्चौरमा झिनुवा धानको खेती बढी हुने गरेकाले यस क्षेत्रको अझ महत्व रहेको उनको भनाइ छ । ‘हाम्रो ठाउँबाट हिमालको मनमोहक दृष्य देखिनुका साथै धेरै पर्यटकीय क्षेत्र छन्, जुन प्रचारप्रसारका अभावले चिनिन सकेका छैनन्,’ उनले भने, ‘पोखरा पर्यटन परिषद्ले हाम्रो ठाउँ रोजिदिनुभएको छ । महोत्सव सफल बनाउन हामी दिनरात खटिएका छौं । महोत्सवमा आउने पर्यटकका कारण हाम्रो क्षेत्र अझ परिचित हुन्छ भन्ने विश्वास लिएका छौं ।’

युवा पुस्तालाई खेतीप्रति आकर्षित गर्दै कृषकको मनोबल बढाउन गरिएको महोत्सवलाई पोखरा महानगरले समेत सघाएको थियो । कार्यक्रममा महानगरपालिकाका मेयर धनराज आचार्यले रोपाइँ महोत्सव जस्तै दाइँ महोत्सव पनि पोखराका लागि नयाँ ‘प्रोडक्ट’ हुने बताए । यहाँ हुने मेला महोत्सवले पोखरालाई इभेन्ट नै इभेन्टको सहरका रुपमा परिचित बनाइरहेको उनको भनाइ छ । कृषिमा यान्त्रीकरण आवश्यक भए पनि पर्यटक र भावी पुस्तालाई देखाउनका लागि दाइँ गर्ने चलनलाई जीवित राख्नुपर्ने उनले सुनाए ।

महोत्सव संयोजक हरि भुजेलले असारको रोपाइँ महोत्सवमा सहभागी विदेशी पर्यटकले उत्पादन प्रक्रियाबारे चासो राख्ने गरेकाले दाइँबारे बुझाउन आवश्यक ठानेर दाइँ महोत्सव आयोजना गरिएको उल्लेख गरे । पहिलो संस्करणमा भन्दा यो संस्करणमा पर्यटकको संख्या केही बढेको उनले सुनाए । दाइँ महोत्सवलाई पनि रोपाइँ महोत्सवलाई जस्तै प्रचारप्रसार गर्दै निरन्तरता दिँदै जाने उनको भनाइ छ । रोपाइँ महोत्सवको सुरुआतमा पनि पर्यटक धेरै नगएको अनुभव सुनाउँदै उनले दाइँ महोत्सवलाई पनि निरन्तर गर्दै प्रचारप्रसार गर्न सके पर्यटकको आकर्षणको केन्द्र बन्ने विश्वस्त व्यक्त गरे ।