जोमसोम ।
मुस्ताङका तीन गाउँले थकाली समुदायको महान पर्व ‘त्युङ्ला’ शुक्रबारदेखि सुरु भएको छ । त्युङ्ला तिब्बतीयन पात्रो अनुसार दोस्रो महिनाको छेव चौध तिथिदेखि तेस्रो महिनाको छेव एकसम्म विभिन्न धार्मिक क्रियाकलाप गरी मनाइन्छ ।

मुस्ताङको घरपझोङ १ चिमाङ, घरपझोङ ३ स्याङ र घरपझोङ ५ ठिनीमा बसोबास गर्ने तीन गाउँले थकाली समुदायको यो पर्व मुस्ताङबाट बसाइसराइ गरी अन्य जिल्लाका गएका र अस्थायी बसोबास गरेका तीन गाउँले थकालीले पनि मनाउने गरेका छन् । मुस्ताङमा तीनगाउँले थकालीले एकापसमा भेला भई ‘त्युङ्ला’ पर्व मनाउने गरेका छन् ।

‘त्युङ्ला’मा देश विदेशमा रहेका तीन गाउँले थकाली पनि पर्व गाउँ फर्किन्छन् । त्युङ्लाको शाब्दिक अर्थ तिब्बतीयन पात्रो अनुसार दोस्रो महिना हो । बर्सेनी दोस्रो महिनामा पर्व मनाईने भएकाले यसलाई तीन गाउँले थकाली समुदायले ‘त्युङ्ला’ पर्व भनी मान्ने गरेको हो ।

पर्वको सुरुवाती दिनमा तीन गाउँले थकाली समुदायले तारो हान्ने खेलको काठको धसा थाप्ने कार्य गरे । छेव चौध तिथिमा ठिनी, स्याङ र चिमाङ गाउँका थकालीले विभिन्न देवी देवतालाई थकाली गीत गाउँदै बोलाएर तारोको धसामा प्राणप्रतिष्ठा गरेका हुन् । धसालाई सांस्कृतिक प्रचलन अनुसार पूजाआजासमेत गरिएको छ ।

पूजाआजा र प्राणप्रतिष्ठापछि हान्ने खेल औपचारिक रुपमा सुरुवात गर्ने प्रचलन छ । पर्वको पाँचौं दिन तीन गाउँले थकालीले तारोको धसामा प्राणप्रतिस्ठान गरिएका देवीदेवतालाई खुसी पार्न छ्याङ, रक्सी, उवा र खानेकुरा चढाउने चलन रहेको ठिनीका स्थानीय आमप्रसाद थकालीले बताए ।

त्युङ्लाको अवसरमा ३ दिनसम्म दिवंगत पितृलाई खुसी पार्न बिहान र बेलुकी पूजा गर्ने गरिन्छ । त्युङ्ला पर्व तीन गाउँले थकालीको महान पर्व भएकाले हर्षाेल्लासका साथ मनाइने ठिनी गाउँका मुखिया सञ्जय थकाली बताउँछन् । ‘त्युङ्लाको पितृ तथा कूल पुजा गर्ने तिथिमा कर्मघर गएका चेलीहरु माइती भेट्न आउँछन् । आउँदा फलफूल, रोटी, छ्याङ, रक्सी (फुभ्याङ) ल्याउँछन्,’ मुखिया थकालीले भने ।

माइती आएका चेली र छुट्टिएर बसेका दाजुभाइले ल्याएका प्रसाद सबै दिवंगत पितृलाई चढाउने गरिन्छ । छेव चौधका सुरुवाती ३ दिनसम्म पितृ पूजा गर्ने र पितृलाई चढाइएका खानेकुरा पूजा सकिएपछि अस्तु राखेको ठाउँ (फु छेव)मा बिर्सजन गर्ने गरिन्छ ।

तिब्बती पात्रोको त्युङ्ला महिनाको छेव चौधदेखि तेस्रो महिनाको छेव एकसम्म मनाइने त्युङ्ला दुई सातासम्म चल्ने ठिनीका आईतबहादुर थकालीले उल्लेख गरे । त्युङ्लाकै अवसरमा प्रकृति पूजा गरेको भोलिपल्ट थकाली गित गाउँदै खेतबारी (स्हिनकोर) घुम्ने गरिन्छ । यसरी खेतबारी घुमेको पर्सीपल्ट तिथि २५ मा नाङ्खोर अर्थात गाउँभित्र मात्र थकाली गीत गाउँदै परिक्रमा गरिन्छ ।

ययसपछि ज्येष्ठ नागरिकले गाउँ परिक्रमा गर्ने टोलीलाई आशीर्वाद दिन्छन् । उइमेन(केटी)हरुले पनि थकाली गीतबाट आशीर्वाद दिन्छन् । पर्वको पाँचौ दिन तिथि १८ मा पितृपूजा विर्सजनसंगै तीन गाउँले थकाली समुदायका महिला र पुरुषहरुले थकाली भाषामा दोहोरी गाएका छन् । मुस्ताङमा फूल्ने विभिन्न फूलको नाम, महत्व, परिचय, प्रयोग लगायतका बिषयमा प्रश्नोउत्तर शैलीमा उनीहरुले गीत गाएका हुन् ।

भाषा र संस्कृति जोगाउन थकाली कला, संस्कृति र मौलिकता पुस्तान्तरण गर्न आवश्यक रहेको घरपझोङ ५ का वडाध्यक्ष प्रदीप थकाली सुनाउँछन् । अन्य थकालीहरुले तोरन्ल्ह र तेरमी पर्व धूमधामका साथ मनाउँछन् ।