रमेश पौडेल

“भाका,भूल दया, क्षमा र ममता सन्तोष जान्दैन त्यो
इन्द्रै बिन्ति गरुन् झुकेर पदमा, त्यो बिन्ति मान्दैन त्यो
थुप्रोमा उधिनी मिठो र नमिठो छुट्ट्याइ छान्दैन त्यो
खाता जाँची सबै दुरुस्त नबुझी बिर्सेर हान्दैन त्यो”

कवि शिरोमणि लेखनाथ पौड्यालद्वारा लिखित यो कविताको मर्म बोध गर्दै सूर्यबहादुर केसीप्रति हार्दिक श्रद्दासुमन अर्पण गर्दछु ।

केसी व्यक्ति नभई सिंगो इतिहास हुनुहुन्थ्यो । पढ्नेहरुका लागि खुला किताब पनि । बृहत् ज्ञानको भण्डार बहुआयामिक व्यक्ति भएकाले कहाँबाट उहाँका बारेमा कलम चलाऊँ, यसै शून्यमा हराउँदो रहेछ मन । सायद म सञ्चारकर्मी भएकाले उहाँलाई त्यही आँखाले हेर्छु ।

सम्भवतः उद्योग व्यवसायी, बैँकर वा अरु कुनै पेसामा आवद्घ भएका भए उहाँप्रतिको मेरो बुझाइ फरक हुने थियो । यसकारण भन्न मन लाग्छ – उहाँ बादलको घेरा हुनुहुन्थ्यो जसले जुनसुकै आकारमा बुझ्न र विश्लेषण गर्न पनि सक्छ ।

रेडियो बाराही ९९.२ का संरक्षक केसीमा हरेक क्षेत्र बुझ्ने तिक्ष्ण खुबी थियो । सूचना र सञ्चारको क्षेत्रमा उहाँले पु-याउनु भएको योगदानले उहाँलाई हामी सदा हाम्रो माझ पाउने छौँ ।

उहाँ कुनै पनि पक्षको सामाजिक, राजनैतिक, आर्थिक पाटो मिहीन रुपमा केलाएर निष्कर्ष निकाल्नुहुन्थ्यो । जहाँ जुनसुकै विषयमा बोल्दा पनि बलियो तर्क प्रस्तुत गर्ने उहाँको वाकपटुता उदाहरणीय थियो ।

उहाँमा बोल्नका लागि मात्रै बोल्ने बानी थिएन । सूचना र सञ्चारको महत्व बोध गर्ने केसीले कुन समयमा के आवश्यक हुन्छ भन्ने विषय प्रस्तुत गरी आफ्नो विचार सञ्चारमाध्यममार्फत प्रस्तुत गर्नुहुन्थ्यो ।

त्यसकारण उहाँ मिडियाकर्मीहरुका लागि आकर्षणका पात्र हुनुहुन्थ्यो । लाग्छ, उहाँ मिडियाप्रेमी हुनुहुन्थ्यो । आफूले जाने बुझेका ज्ञान सीप यही धर्तीमा बाँडेर छाड्नुपर्छ, सो ज्ञान केवल आफूमै निहीत गरियो भने जीवन व्यर्थ हुन्छ भन्ने उहाँको भनाइबाट म निकै प्रभावित थिएँ ।

युगीन आवश्यकता बुझेर उद्योग व्यवसाय सञ्चालन गर्ने दक्षता केसीमा भएकाले उहाँ नेपाली उद्योग व्यवसायका क्षेत्रमा कहिल्यै नअस्ताउने ध्रुवतारा भएको महसुस हुन्छ ।

आज उहाँ आफ्नो भौतिक शरीर लिएर चिरयात्रामा गए पनि उहाँले देशलाई धेरै कुरा दिएर जानुभएको छ । रगतको नातामात्रै होइन विचार र भावनाको नाता पनि त्यतिकै प्रगाढ हुन्छ । धेरै मान्छे उहाँको निधनबाट स्तब्ध छन्, कारण यही हुनसक्छ ।

युगीन आवश्यकता बुझेर उद्योग व्यवसाय सञ्चालन गर्ने दक्षता केसीमा भएकाले उहाँ नेपाली उद्योग व्यवसायका क्षेत्रमा कहिल्यै नअस्ताउने ध्रुवतारा भएको महसुस हुन्छ ।

उहाँका पिता कृतिबहादुर केसीकै विराशताले गर्दा उहाँमा उद्यमशीलताको लगाव थियो । आजभन्दा चार दशक पहिला नेपालमा रारा चाउचाउ उद्योग सञ्चालन गर्नु यसको प्रत्यक्ष उदाहरण हो ।

एसियाकै पहलो चाउचाउ रारा अहिले नेपालको परिचायक गौरव बनेको छ । नेपालमा कुनै पनि चाउचाउको प्रवर्दनले केसीको स्मरण पक्कै पनि गराउने छ ।

रारा चाउचाउ उद्योग केवल चाउचाउको क्षेत्रकालागि मात्र होइन पोखरामा उद्योग व्यवसाय सञ्चालन र विकासको पूर्वाधार पनि हो किनकि यो उद्योगले नै पोखरेली उद्योग व्यवसायीहरुलाई सफल व्यवसायी बन्ने प्रेरणा दियो ।

अहिले उहाँको निधनले पोखराका मात्र नभई नेपालकै उद्योग व्यवसायीहरु अभिभावक गुमाएको महसुस गरेका छन् । उहाँले समयको माग र देशको आवश्यकता मनन गरी हाइड्रो, शिक्षा, पर्यटन, निर्माण व्यवसाय, कृषि तथा सूचना र सञ्चार जस्ता हरेक क्षेत्रमा लगानी गरी नेपाललाई आत्मनिर्भरताको बाटोमा डो¥याएको पाइन्छ ।

उहाँले बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रमा पु-याउनुभएको योगदान माछापुच्छ्रे बैंकको सफलताबाट प्रष्ट हुन्छ । त्यसकारण राष्ट्रप्रति समर्पित सफल उद्योगी उहाँको पहिचानको एउटा पाटो हो ।

कुनै पनि देशलाई सफल र विश्वसामु चिनाउने त्यही देशका नागरिकले हो । हरेक व्यक्ति देशप्रति इमानदार, जिम्मेवार र बफादार हुनु आवश्यक छ ।

निरन्तर काममा खट्ने केसीमा थकान थिएन । कहिलेकाहीँ उहाँ भन्नुहुन्थ्यो, ‘बुढेसकालमा शरीर नचले पनि दिमाग चलाएर म सक्रिय जीवन जिउने छु ।’ बिडम्बना उहाँ ६३ वर्षकै सक्रिय उमेरमा सबै सपना साथमा बोकी कहिल्यै नफर्कने यात्रामा जानुभयो ।

एक असल नागरिकले मुलुकलाई समृद्घ बनाउन कुनै न कुनै रुपमा योगदान दिनुपर्छ भन्ने सोचका धनी केसीमुलुकको समृद्घिका स्रोतहरु प्रकृति र प्राकृतिक वस्तुहरु नै हुन् भन्नुहुन्थ्यो ।

जब प्राकृतिक स्रोत र साधनको सही प्रयोग गर्न सकिन्छ तब देशको विकासले गति लिन्छ । उहाँमा हावा, पानी, माटो, ढुंगा, रुखविरुवा जे जहाँ पनि सम्भावना देख्ने विशेष गुण थियो ।

निरन्तर काममा खट्ने केसीमा थकान थिएन । कहिलेकाहीँ उहाँ भन्नुहुन्थ्यो, ‘बुढेसकालमा शरीर नचले पनि दिमाग चलाएर म सक्रिय जीवन जिउने छु ।’ बिडम्बना उहाँ ६३ वर्षकै सक्रिय उमेरमा सबै सपना साथमा बोकी कहिल्यै नफर्कने यात्रामा जानुभयो ।

केसीको अर्को पहिचान राजनीति हो । कुनै पनि मुलुक राजनीतिक संगतिले मात्र गतिशील बन्नसक्छ । उहाँको राजनीतिक यात्रामा धेरै उतारचढाव देखिन्छ ।

खासमा उहाँ २७ वर्षको उमेरबाट यो क्षेत्रमा प्रवेश गर्नुभएको थियो । प्रजातन्त्र र समाजवादमा विश्वास गरेकै कारण उहाँ उत्पादन क्षेत्रमा लाग्नु भएको थियो ।

राजनीतिका कारण कुनै कुर्चीमा बसेको व्यक्तिले उक्त पद र कुर्चीको मर्म बुझेर जनसेवी बन्नुपर्छ । त्यही विचारकै कारण पञ्चायत कालमा उहाँ पोखरा नगरपञ्चायतको प्रधानपञ्च बन्नुभयो ।

महेन्द्रपुल निर्माण, सभागृह निर्माण, विमानस्थल निर्माणका लागि मुआब्जा वितरण प्रक्रिया, कालिका बहुमुखी क्याम्पस स्थापनासहित अन्य शैक्षिक संस्थाको स्थापना, धार्मिक क्षेत्र विकासमा सहयोग उहाँको कार्यकालका प्रतिनिधि कार्य हुन् ।

पोखरामा रिङरोडको अवधारणा, उज्यालो पोखराको परिकल्पना, पर्यटन विकासको पूर्वाधार विकासका पक्षमा उहाँले पस्केका विचारहरु जीवन्त छन् ।

खास गरी भ्रष्टाचारको विरोध उहाँको राजनीतिक मुद्दा हो । राजनीतिलाई कमाउने मार्ग बनाउने व्यक्तिको राजनीतिप्रति उहाँलाई घृणा थियो ।

राजनीति सेवा हो पेसा होइन, पैसा कमाउन काम गर्नुपर्छ भन्ने मन्त्रले नै उहाँलाई उद्यमशीलतासँगै राजनीतिमा सफलता मिलेको हो ।

२०४६ सालको राजनैतिक परिवर्तन पछि उहाँ दलीय राजनीतिमा प्रवेश गर्नुभयो । तत्कालीन समयमा उहाँ राप्रपामा रही दुई कार्यकाल केन्द्रीय कोषाध्यक्ष भई कार्य सम्पादन गर्नुभयो ।

उहाँ संविधान सभाको सदस्य पनि रहनुभएको थियो । संविधान लेखिरहँदा उहाँमा एकप्रकारको छटपटी भयो । संविधानमा प्रस्तावित कतिपय बुँदाहरुले उहाँको राजनीतिक विचारधारानै परिवर्तन गरिदियो ।

उहाँ एउटा खुला किताब भएकाले पढ्नुपर्ने धेरै पानाहरु छन् । उहाँको अवसानले लाग्छ एउटा युगको अन्त भएको छ । परिवर्तनका लागि सकारात्मक सोच आवश्यक पर्छ,लोभ मोहले कुनै पनि व्यक्तिलाई क्षणिक लाभ त हुन्छ तर त्यसको पछि लाग्नु बुद्घिमानी होइन भन्ने उहाँका विचारहरु स्मरण योग्य छन् ।

नेपाली भाषा, धर्म, संस्कार, परम्परामाथिको आक्रमणको उहाँले खुलेर विरोध गर्नुभयो । आफ्नोपन गुमाउँदै जाँदा राष्ट्रको अस्मिता उजाडिन्छ, राष्ट्र जोगाउन लागि यहाँका पहिचानहरु जोगाउनु आवश्यक छ भन्दै उहाँ सनातन हिन्दु धर्मका पक्षमा उभिनुभयो ।

पछिल्लो समय उहाँ कांग्रेसमा प्रवेश गर्नुको कारण पनि यही हुनसक्छ । कांग्रेसबाट उहाँ प्रतिनिधि सभाको समानुपातिक सांसद रहनु भएको थियो ।

उहाँका तीनभाइ छोरा प्रकाश, किरण र रोशनमा उद्यमशीलता,कुशलता र दक्षता छ । बुबाको बहुआयामका क्षेत्रलाई उनीहरुले के कसरी अगाडि बढाउँछन् वा उहाँको विरासतलाई कुन रुपमा थाम्छन् त्यो प्रतीक्षाकै पाटो हो ।

अत्यन्त मिलनसार, मृदुभाषी केसीलाई समाजसेवीका रुपमा चिन्नेहरु धेरै छन् । सक्ने र हुनेले आफ्नो कमाइको केही हिस्सा समाजमा खर्च गर्नुपर्छ भन्दै उहाँले समाजमा उद्यमशीलताको विकास, विपन्न वर्गको जीवन यापन, महिला सशक्तीकरणलगायत क्षेत्रमा आर्थिक सहयोग गर्नुहुन्थ्यो ।

यहीबाट लाभान्वित भई कतिपय व्यक्तिहरु उद्योगी, व्यवसायी भएका उदाहण हाम्रा सामु छँदैछन् । नेपाली एउटा भनाइ छ ‘धन हुनेको मन हुँदैन, मन हुनेको धन’ तर उहाँको व्यवहारले यो भनाइलाई निरर्थक बनाइदियो । उहाँ मनकारी समाजसेवीका रुपमा स्थापित हुनुभयो ।

उहाँ एउटा खुला किताब भएकाले पढ्नुपर्ने धेरै पानाहरु छन् । उहाँको अवसानले लाग्छ एउटा युगको अन्त भएको छ । परिवर्तनका लागि सकारात्मक सोच आवश्यक पर्छ,लोभ मोहले कुनै पनि व्यक्तिलाई क्षणिक लाभ त हुन्छ तर त्यसको पछि लाग्नु बुद्घिमानी होइन भन्ने उहाँका विचारहरु स्मरण योग्य छन् ।

लाग्छ नेपाल आमाले एउटा असल पुत्र गुमाएकी छिन् । अहिले आमा शोकमा छिन् । जाँदाजादै शोकाकुल परिवारजनलाई हार्दिक समवेदना !

यो पनि 

हाम्रा बाको सपना

कालको पदमा परेर फर्केका सूर्य

अनि खुल्यो सार्कको पहिलो चाउचाउ उद्योग

बहुदलका पक्षमा पोखरा पञ्चायतको त्यो निर्णय

सज्जन थिए सूर्यबहादुर

सार्प माइन्डेड सूर्य

अवसरलाई फुत्कन नदिने सीताराम

अलबिदा बालसखा सूर्य

जहाजबाट ल्याएको मोटरसाइकल

जसले मलाई उद्यमी बन्न प्रेरित गरे

पञ्चायत र बहुदलका फ्युजन

जेलका कांग्रेस र कम्युनिस्टलाई च्यांग्रो पठाउने सीताराम