शेखर गौतम
संघर्षपछिको विजय मीठो छ, । चिलीको राष्ट्रपति पदको चुनावमा वामपन्थी पूर्व विद्यार्थी नेता गेब्रिएल बोरिकको विजयको उत्सव मनाउन सडकमा उत्रिएका लाखौं चिलीबासीहरूले पक्कै पनि यस्तै सोचेका छन् । बोरिकले १२ प्रतिशतको अन्तर र ऐतिहासिक मतले जित हासिल गर्दा दक्षिणपन्थी उम्मेदवार जोसे एन्टोनियो कास्टलाई विश्वासजनक पराजय मात्र हात लाग्यो । जुन एक महिनाअघि मात्र थोरै मतले एन्टोनियोले जित हासिल गर्ने भविष्यवाणी गरेका थिए, र केही विश्लेषकहरुले बोरिकका भाषण रमाइलो बाहेक केही होइन समेत भनेका थिए ।

कास्टले अभियानको ध्रुवीकरण भाषण र विश्वास बाट पराजित भएको मतगणनाको मध्यतिर पहिचान गरे र बोरिकको फोटो ट्वीट गर्दै महान विजयका लागि बधाई दिए । ध्रुवीकरण र चुनावका लागि संघर्षको नेतृत्व गरेको वर्षहरुलाई सम्झँदै बोरिकले सामाजिक एकता, आफैलाई परिमार्जन, र साझा आधारको आवश्यकतालाई प्राथमिकता दिँदै आफ्नो अभियानको सुरुमा उनले नवउदारवादलाई गाड्ने वाचा गरे, जसको नेतृत्व कास्टले गरेका थिए । २०११ को सामाजिक विभेदको विरोधको नेतृत्व गर्ने एउटै क्रान्तिकारी राजनीतिज्ञको रुपमा आवाज उठाए । उनले पुरातनवादी सोचबाट चल्ने संसद र सहकर्मीहरुलाई चुनौती आफूलाई अग्रणी सामाजिक रूपान्तरको रुपमा आगो बाल्दा धेरै बुर्जुवाहरुको तारो बने तर हिम्मत हारेनन् ।

आफ्नो आठ बर्षे संसद अभ्यासलाई राम्रै खोतल्न र पाठ सिक्नको लागि प्रयोगमा ल्याए । यहि अभियानले एक उदीयमान राजनीतिज्ञको रुपमा समाज रुपान्तरणका हिमायती बनिसकेका थिए । बोरिकले १९८८ मा देशलाई प्रजातन्त्रमा प्रवेश गर्दाको कहालीलाग्दो परिस्थिति गरिएको जनमत संग्रहपछि देशको सबैभन्दा धु्रवीकृत संक्रमणकालिन चुनावको समयमा मध्यम मतदाताहरूसम्म पुग्ने र चिलीका मानिसहरूलाई एकसाथ आफ्नो पक्षमा ल्याउने व्यावहारिकताको असाधारण र वास्तविक क्षमता प्रदर्शन गरे । ३५ वर्षीय वामपन्थी पूर्व विद्यार्थी नेताले आंशिक रूपमा क्रान्तिकारी विद्यार्थी आन्दोलन र कम्युनिस्ट पार्टीद्वारा समर्थित, चिलीले फेरि एक लोकतान्त्रिक भविष्यमा साहसी र जोखिमपूर्ण कदम बोरिक र अधिनायकवादी तानाशाही जनरल पिनोचेटको बीचको विकल्पको सामना गरेको देखिन्छ । कास्टको पहिलो चरणको अभियानको नारा वामपन्थीले जित्यो भने चिलीलाई भेनेजुएला जस्तै कम्युनिस्ट असफलतामा परिणत गर्ने धम्कीसहित क्रान्तिकारीहरु उनको अभियानमा थ्रेड गरिए । अधिकारवादीले आफ्ना समर्थकहरूलाई चुनावमा हस्तक्षेप र कब्जा गर्न आह्वान गरेको एउटा भिडिओ भाइरल भयो र अहिले चिलीको निर्वाचन कार्यालयद्वारा कारबाही भइरहेको छ ।

५५ वर्षीय कास्ट, एक धार्मिक रोमन क्याथोलिक र नौ छोराछोरीका बुबा हुन्, २०१७ मा अति दक्षिणपन्थी पक्षबाट ८ प्रतिशत मत अन्तरले जित हासिल गरेका थिए । कास्टले कट्टरपन्थी पारिवारिक मूल्यहरूलाई जोड दिने र हाइटी र भेनेजुएलाबाट बसाइँसराइमा भएको वृद्धिले अपराधलाई बढावा दिने चिलीवासीहरूको डरमा खेल्दै विभाजनकारी भाषण गरेका थिए ।

एक विधायकको रूपमा, उनले चिलीको समुदायलाई आक्रमण गर्ने र थप प्रतिबन्धात्मक गर्भपतन कानुनको वकालत गरेका थिए । अन्ततः कास्टले दक्षिणपन्थी राजनीतिक अभिजात वर्गको लोकतान्त्रिक विरोधी र अधिनायकवादी प्रवृत्तिलाई बाहिर निकाले जुन हालका वर्षहरूमा चिलीवासीहरूलाई स्तब्ध पारेको सामाजिक विरोध र हिंसाले गहिरो रूपमा खतरा महसुस गरेका थिए । तर आफ्ना अनुयायीहरूलाई घोषणापत्र विस्तार गर्दा कास्टलाई आफ्नो लोकतान्त्रिक प्रमाणको राजनीतिक केन्द्रबाट स्वतन्त्र मतदाताहरूलाई मनाउन अत्यन्तै गाह्रो भयो । उनको विपरित, बोरिकको दोस्रो चरणको अभियान सफलतापूर्वक स्वतन्त्र उम्मेदवारहरूसम्म पुग्यो र कम्युनिस्ट दिगो विकास सग जोडिएर समृद्धि हासिल गर्न सक्छन, प्राथमिक उम्मेद्वारहरूको राजनीतिक कार्यक्रमहरूको बीचमा मेलमिलाप ल्याउन सक्ने बिषय व्यापक रूपमा जनता माझ लगियो ।

अर्थशास्त्री, गुइलेर्मो लारेनले राजनीतिकको बृहत क्षेत्रलाई संलग्न गराउने आफ्नो इच्छा र क्षमतालाई संकेत गरे साथै उनको विपक्षीको अधिनायकवादी विगतसँगको भिन्नतालाई । उनलाई नोबेल पुरस्कार विजेता जोसेफ स्टिग्लिट्ज र थोमस पिकेट्टी लगायत प्रमुख राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय अर्थशास्त्रीहरूको समर्थन प्राप्त भयो । उनको अभियान संयोजक इज्किया सिचेस र उनको पुस्ताका क्यामिला भ्यालेजोस र जर्जियो ज्याक्सन जस्ता विद्यार्थी नेताहरूको प्रभावशाली प्रयासहरूले चिलीका मतदाताहरूलाई राम्रो भविष्यको सन्देशले जितमा मद्दत गरे । तिनीहरूको अभियानले चिलीमा राजनीतिज्ञहरूको यो नयाँ समूहको व्यावहारिक र नयाँ पुस्ताको वैचारिक मात्र होइन एकरूपता पनि देखाएको छ ।

तिनीहरूको सकारात्मकताले १९८८ को जनमत संग्रहको लोकतान्त्रिक सन्देशलाई प्रतिबिम्बित गर्ये र बोरिकको जितले धेरै स्वतन्त्र मतदाताहरूले जितेको सेन्टियागोको विशाल उपस्थितिले देखाउँछ । राष्ट्रपति निर्वाचितले आफ्नो विजय भाषणमा चिलीलाई ध्रुवीकरणबाट फर्काएर प्रजातान्त्रिक केन्द्रमा फर्काउने उनको स्वर गहिरो रूपमा प्रस्तुत गरे सगै जनमानसको ऊर्जा आफ्नो पक्षमा पारे, जसले उनको अगाडि ढल्दै गरेको राष्ट्रपति प्याट्रिसियो एल्विन बचाउमा उभिन सकेनन् । सिनेटमा आफ्नो बहुमत नभएको थाहा हुँदाहुँदै पनि बोरिकले चिलीमा प्रजातन्त्रलाई गहिरो बनाउन कडा परिश्रम गर्ने संवैधानिक सभासँग उनले सहकार्य गर्नुपर्छ भन्ने थाहा पाएर चातुर्य प्रदर्शन गर्दै लोकतन्त्र, सामाजिक समावेशीकरण, महिला अधिकार, वातावरणीय दिगोपन, न्याय, सत्य, मानव अधिकार र संवाद यी विषयहरूलाई वित्तीय दायित्व र आर्थिक स्थायित्वको प्रतिज्ञासँग जोड्न प्रेरित गरे ।

गेब्रियल बोरिकले चिलीलाई धेरै आशा दिइरहेका छन् । युवा विद्यार्थी नेताको विचार अघि बढेको छ, र उनले अब सामाजिक क्रान्तिको वाचा गरिरहेका छन् ।

गेब्रियल बोरिकले चिलीलाई धेरै आशा दिइरहेका छन् । युवा विद्यार्थी नेताको विचार अघि बढेको छ, र उनले अब सामाजिक क्रान्तिको वाचा गरिरहेका छन् । उनको कार्य र शब्दहरूले संकेत गर्छ कि चिलीको आर्थिक, राजनीतिक र सामाजिक संरचनाको पुनर्जन्मको प्रतिज्ञा सफलता तर्फ लैजाने छन् । सन् १९९० मा चिलीको अधिनायकवादी तानाशाहीबाट प्रजातन्त्रमा पहिलो संक्रमणले कुनै ग्यारेन्टी पनि दिएको थिएन, तर ल्याटिन अमेरिकी इतिहासमा विकासको सबैभन्दा सफल अवधिको नेतृत्व गरेको छ भन्ने तथ्यलाई ध्यान दिनुपर्छ । कुनै समय ल्याटिन अमेरिकाको सबैभन्दा स्थिर अर्थतन्त्र भएको चिलीमा विश्वको सबैभन्दा ठूलो आय अन्तर छ, जसमा १५ जनसंख्याले देशको २५५ सम्पत्तिको स्वामित्व लिएको छ, । संयुक्त राष्ट्रसंघका अनुसार बोरिकले यस असमानतालाई सामाजिक अधिकार विस्तार गरेर र चिलीको पेन्सन र स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा सुधार गर्ने, साथै कामको हप्तालाई ४५ बाट ४० घण्टामा घटाएर हरित लगानी बढाउने वाचा गरेका छन् ।

उनले विवादास्पद प्रस्तावित खानी परियोजनालाई रोक्ने वाचा पनि गरे जुन समुदाय र राष्ट्रिय वातावरणलाई बचाउने प्रतिबद्धता गरे । बोरिकको विजयपछि चिलीको मुद्रा पेसो अमेरिकी डलरको तुलनामा न्यूनमा झर्‍यो । स्टक बजार १० प्रतिशतले घट्यो, । उच्च कर र व्यवसायको कडा सरकारी नियमनका कारण लगानीकर्ताहरू स्थिरता र नाफामा असर पर्ने चिन्तामा छन् । अहिले, चिलीले दोस्रो संक्रमणको सुरुआत गर्दैछ । आफूलाई सामाजिक बजारमा अर्थतन्त्रको रूपमा पुन परिमार्जित गर्दैछ । विगत ३१ वर्षमा देशले स्थापना गरेका संस्था, अनुभव र क्षमतालाई बोरिकले निर्माण गर्न सक्नेछन् । बोरिकले आफ्नो कार्यकाल विजयी उत्सवमा मात्र होइन अवसरको रुप र नब उदयमान देशका नवजवानहरुको उदाहरणको रुपमा प्रस्तुत हुनेछन् । अब उनले कसरी डेलिभर गर्ने भन्ने व्यावहारिकतामा हेर्नुपर्नेछ ।

(गौतम एमालेका विद्यार्थी नेता हुन्)