काठमाडौं ।
इन्धन खपत घटाउन रेल विद्युतीयमात्रै चलाउने तयारी भारतले गरेको छ । यसका लागि पूर्वाधारलाई विद्युतीय बनाउने काम आक्रामक ढंगले अघि बढाएको छ । भारतले रेलवे ट्रयाक विद्युतीकरण गर्ने काम धमाधम गरिरहेको हो ।

भारतीय रेलवेले ब्रोडगेज नेटवर्कको ८१ प्रतिशत विद्युतीकरण पूरा गरेको जनाएको छ । कोभिड १९ महाव्याधिको प्रभावले गर्दा ट्रयाक विद्युतीकरण परियोजनाले चुनौती सामना गर्नुका बावजुद भारतीय रेलवेले वर्ष २०२०–२१ मा ६ हजार १५ किलोमिटर रेलवे ट्रयाक विद्युतीकरण गर्न सफल भएको जानकारी गराएको छ।

२०२०–२१ मा ६ हजार किलोमिटर रेलवे ट्रयाक विद्युतीकरण

सन् २०२३÷२४ सम्ममा आफ्नो रेलवे नेटवर्कलाई विद्युतीकरण गर्ने भारतीय रेलवेको महत्वाकांक्षी योजना छ । अहिलेसम्मको प्रगति हेर्दा यो लगभग पूरा हुने देखिएको छ । राष्ट्रिय यातायात कम्पनीले भारतको कुल रेलवे ट्रयाकको ८१ प्रतिशत विद्युतीकरण सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेको रेल मन्त्री अश्विनी वैष्णवले जनाएका छन्।

‘यो कदमले जीवाश्म इन्धनको खपतमा कटौती गर्न र देशलाई वार्षिक करोडौं डलर बचत गर्न मद्दत गर्नेछ,’ उनले भनेका छन्, ’यसले शून्य कार्बन उत्सर्जनको लक्ष्य हासिल गर्न मिसन मोडमा पनि काम गरिरहेको छ । जुन २०२१ मा रेलवेले विद्युतीय रेलहरूको संख्या २०१४ यता १० गुणाले बढाएको छ ।’

भारतको राष्ट्रिय यातायात व्यवसायीले सन् २०२३/२४ सम्ममा शतप्रतिशत विद्युतीकरणको लक्ष्य लिएको छ । पछिल्ला केही वर्षमा भारतीय रेलवेद्वारा विद्युतीकरण गरिएका केही प्रमुख रेल खण्डहरूमा मुम्बई–हावडा हुँदै जबलपुर, दिल्ली– दरभंगा–जयनगर, गोरखपुर– वाराणसी हुँदै अनरिहार, चेन्नई– त्रिची, इन्दोर– गुना– ग्वालियर– अमृतसर, जबलपुर– नैनपुर लगायत छन् ।
यसैगरी, गोन्दिया– बल्लारशाह, दिल्ली–जयपुर–उदयपुर, नयाँदिल्ली–नयाँ कूचबिहार– श्रीरामपुर, असम, पटना र कटिहार, अजमेर– हावडा, मुम्बई– मारवाड, र दिल्ली– मुरादाबाद– टनकपुर पनि छन् ।

कोंकण रेलवे कर्पोरेसनले हालै कर्नाटकको ठाकुर र रोराबीचको आफ्नो सम्पूर्ण ७ सय ४१ किलोमिटर रेलमार्गको विद्युतीकरण पूरा ग¥यो । यो लाइनले मुम्बईलाई मंगलौर सहरसँग जोड्छ । थप रूपमा, दक्षिणमध्य रेलवेले भर्खरै आन्द्र प्रदेश राज्यमा विभिन्न रेल लाइनहरूको पूर्ण विद्युतीकरणको घोषणा गरेको छ । दक्षिण मध्य रेलवेले भर्खरै वाशिम र हिंगोली सहरबीच विद्युतीय रेल मार्ग सुरु गर्ने घोषणा गरेको छ । यो मार्गले विदर्भ र महाराष्ट्रको मराठवाडा क्षेत्र बीच सिमलेस रेल कनेक्टिभिटी प्रदान गर्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

अप्रिल ३ सम्ममा भारतमा कुल रेल सञ्जाल ३२ हजार किलोमिटरले विस्तार भएको थियो। विगत ३ वर्षमा रेलमार्गले ३४ प्रतिशत मार्गको विद्युतीकरण पूरा गर्न सकेको थियो । रेलवे सञ्जाल आधुनिक प्रविधिले पूर्णरूपमा सुसज्जित छ भनी सुनिश्चित गर्न भारतीय रेलवेले हालैमात्र सम्पूर्ण नेटवर्कको विद्युतीकरणका लागि २ केभी ट्रयाक्सन प्रणाली प्रयोग गर्ने निर्णय गरेको छ। यस प्रकारको प्रणाली सामान्यतया चीन, फ्रान्स र जापान जस्ता देशहरूमा हाई–स्पिड ट्रेनहरू सञ्चालन गर्न प्रयोग गरिएको छ ।

देशका अधिकांश रेलमार्ग २ केभी ट्रयाक्सन प्रयोग गरेर पूर्ण रूपमा विद्युतीकरण गरिने भए पनि पहिलेका लाइनको काम अझै पनि चरणबद्ध रूपमा गर्न सकिन्छ । थप पावर लाइनहरू थप्दा नयाँ रेलहरू जस्तै वन्दे भारत एक्सप्रेस भनेर चिनिने सेमी–हाइ स्पीड यात्री ट्रेनहरूको सञ्चालन सहज हुने अपेक्षा गरिएको छ । प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले यसअघि सन् २०२३ सम्ममा विभिन्न रुटमा ७५ वटा रेल चलाउने घोषणा गरेका थिए।