सुन्दरकुमार थकाली,
मुस्ताङ

मुस्ताङ सदरमुकाम जोमसोमक्षेत्रमा प्रायजसो घरका व्यक्ति पर्यटन व्यवसायमा रमाईरहेका छन् । सदरमुकाम भन्दा बाहिरका समूदायले पनि परम्परागत कृषि व्यवसायलाई पछ्याईरहेको पाउँछौं । तर फरक यही छ मुस्ताङमै जन्मिएर स्थानीय स्तरमा उद्योग व्यवसाय संञ्चालन गर्न खोज्नु चुनौतिपूर्ण छ । हिमाली जिल्ला मुस्ताङमा कम जनसख्या, सीमित बजारिकण र यहाँको भौगोलिक बिकटता लगायतले उद्योग प्रर्वद्धनका निमित्त मुख्य चुनौति मानिन्छ ।

मुस्ताङको थासाङ २ कोवाङका एक जोडीलाई भने यतिखेर गाउँमै साना उद्योग रुपमा संञ्चालन गरिएको बेकरी उद्योग संम्हाल्न भ्याई नभ्याई भएको छ । पूख्यौली घर कोवाङ भएपनि यि दुई दम्पती लामो समय देखि जोमसोममै घरजम तथा उद्योग गरेर बसेका हुन् । उसताकाको कुरो ।जुनबेला रमेश भट्टचन र निर्मला भट्टचन बैवाहिक लगनगाँठोमा बाधिन पुगे । दाम्पत्य जिवनमा बाधिएका यि जोडीले करिव ४० को दशक ताका जोमसोममा बेकरी उद्योग खोले । उद्योग भएको घर उनीहरुको आफ्नै थियो । यसअघि उनीहरुको घर लिजमा लिएर कोवाङका श्याम शेरचनले विश्व पाउरोटी उद्योग खोलेका थिए । श्याम शेरचन थप अवसरका लागि उद्योग त्यागेर शहर पसेपछि यसको संरक्षण भट्टचन दम्पतीले संम्हाल्न पुगे ।

४० को दशक ताका यि दुई जोडीले माटो र छटको पाउरोटी भट्टीको उद्योग सुरु गरेका थिए । त्यसताका मुस्ताङमा यातायात थिएन , नत अहिलेको जस्तो बिजुली बत्तीनै थियो । पाउरोटीलाई चाहिने मेट्रियल देखि उत्पादित बस्तुको बजारिकणमा समस्या उस्तै थियो । पाउँरोटी भट्टीका लागि दाउराको जोहो गर्नुपर्ने र लागत खर्चको समस्या पनि उस्तै थियो । तैपनि उनीहरुले कारखानालाई जेनतेन धानिरहे । थालेको उद्योगबाट आशालाग्दो संम्भावना नदेखेपछि निर्मलाका श्रीमान उ समय रमेश बिदेश पसेका थिए । १० वर्ष जापान बसेका रमेशले गाउँमा बिजुली बत्ती बिस्तार भएको थाहा पाएपछि उनलाई गाउँ ठाउँमै बसेर कर्म गर्ने उत्साह पलायो ।त्यसपछि उनी ५० को दशकमा मुस्ताङ फर्किए ।

साविक पाउँरोटी उद्योगलाई बिस्तार गर्ने उनको एउँटै लक्ष्य रह्यो । श्रीमान बिदेशी पसेपछि मुस्ताङमा पाउँरोटी उद्योग निर्मलाले धानिरहेकी थिईन् । बिदेशको गुलाम गर्नुभन्दा आफ्नै देशमा उद्यमशीलता गर्ने र भईरहेको उद्योग संरचनाको स्तरोन्नति गर्ने सोच उनमा पलायो । बिदेशबाट फर्किएका भट्टचनलाई बेकरी उद्योगमा राम्रो संम्भावना भएको उनका साथी बिष्णुलाल थकालीले उनलाई सुझाए ।

त्यसो त उनले आफ्ना पुराना कर्मचारी फिस्टेल लजका कुकबाट पनि बेकरी संम्वन्धि ज्ञानशिप प्राप्त गरिसकेका थिए । मुग्लानबाट जोमसोम आएका उनले विश्व पाउँराटी उद्योगलाई प्रविधि मैत्री बनाउदै फरक ढङ्गले संञ्चालन गर्न थाले । अहिले उनको उद्योगले साँढे ३ दशकको फड्को मारिरहको छ । तैपनि उद्यागबाट थाकेका छैनन् भट्टचन दम्पती । उनीहरुले बेकरी उद्यागलाई एड्भान्स स्तरको आधुनिक बनाउने योजनामा छन् ।

मुस्ताङमा उद्योगका रुपमा बिकास भईरहेको एउँटै मात्र बेकरी उद्योग हो जोमसोम मोर्डन बेकरी । उनको उद्योगमा अहिले करिव १५ लाख बढीको बेकरी उद्योगका पूर्वाधार छन् । मध्यम लगानी, आशालाग्दो कमाईले बिदेशको डलर खेती उनका लागि फिक्का लागेको निर्मलाका श्रीमान रमेशले अनुभव सुनाउछन् । रमेश भन्छन्,‘ मेहनत गर्‍यो भने सानो व्यवसायबाट पनि उभो लाग्न सकिन्छ । नेपालीहरुमा अल्छीपनाका कारण आर्थिक बिकासमा अपवाद बनेको हो । आफ्नै देश ,आफ्नै गाउँठाउँमा आफ्नो रुचि अनुसारको ज्ञानशिप सुहाउदो व्यवसाय गर्नमा जोड दिनुपर्छ । अनि मात्र उद्यशशीलता गर्ने बानीको बिकास हुन्छ ।’

निर्मलाको बेकरीमा करिव एक दर्जन भेराईटीका बेकरी तयार हुने गर्छ । जोमसोम बे्रड,केक,बर्थ डे केक,मफिन केक,४ प्रकारका कुकिज,फ्रुड डेनिज,चकलेट,कोसेन क्रिम रोल र दुनोट लगायतका बेकरी जोमसोम मोर्डन बेकरीमा पाईन्छ । सानो लगानी र मनग्ये आम्दानी लिईरहेको भट्टचन दम्पतीको बेकरी उद्योगले छलाङको फड्को मारिरहेको छ । उनीहरुको उद्योगलाई घरेलु तथा साना उद्योगले समेत ८० हजार प्रविधि खरिदमा अनुदान सहयोग गरेको बेकरी संञ्चालिका निर्मला बताउछिन् ।

गत वर्ष मात्रै निर्मला भट्टचन सफल महिला उद्योगीको रुपमा पुरस्कृत पनि भईन् । उद्यशशीलताको प्रर्वद्धन गर्दै आत्मनिर्भर अर्थतन्त्र निर्माणमा उत्कृष्टकार्य गरेवापत उनलाई उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले सम्मान र पुरस्कार प्रदान गरेको थियो । जिल्लामा पनि मोर्डन बेकरी उद्योगले सम्मान र पुरस्कार पाएको छ । लघु घरेलु उद्योगको क्षेत्रमा स्थानीय स्तरका बस्तु उत्पादन र बजारिकरणमा योगदान पुर्‍याए वापत जिल्ला घरेल तथा साना उद्योग बिकासले सम्मान गरेको हो ।

यस्तै,घरपझोङ गाउँपालिकाले समेत निर्मलालाई सम्मान गर्‍यो । १ सय ९ औं अन्तराष्ट्रिय महिला दिवसका अवसरमा उत्कृष्ट महिला उद्यमीको रुपमा सम्मान गरेको निर्मलाले बताईन् ।

परम्परागत उद्योग देखि मोर्डन बेकरी सम्मको यात्रामा भट्टचन दम्पतीले वर्षेनी १० लाख बढीको मुनाफा कमाउने गरेका छन् । निर्मला भन्छिन् ,गाउँठाउँमा बसेर अपेक्षा गरेअनुसारको प्रतिफल पाएका छौं । हामीलाई कसैले यो काम सिकाएको होईन । मेहनत उर्जा भईदिए सबैकामको ढोका खुल्ला छ ।’जोमसोमको मोर्डन बेकरीमा भट्टचनका श्रीमान श्रीमतीसहित अन्य २ जनाले रोजगार प्राप्त गरेका छन् । बेकरीमा उत्पादन भएका सामाग्री उनीहरुले मुक्तिनाथ,कागबेनी,जोमसोम र घाँसा सम्म बिक्री गर्छन् । पछिल्लो समय यातायात सहजताका कारण बेकरी बजारिकणमा समस्या नभएको निर्मलाका श्रीमान रमेश बताउछन् ।

उनले जोमसोममा बिद्युत प्रशारण नियमित हुन नसक्दा उद्योग संञ्चालनमा समस्या पर्ने गरेको जानकारी दिए । मोर्डन बेकरी उद्योगमा मापदण्ड अनुसारको सरसफाईमा ध्यान दिईएको पाईन्छ । त्यसो त बेकरी खरिदका लागि धेरै उपभाक्ता उनकै घरमा धाउछन् । उनका अनुसार उपल्लो मुस्ताङमा यातायात सहज नभएकाले बेकरी सप्लाईमा समस्या परेको छ । ‘एडभान्स मेशिनको खरिद गर्ने योजनामा छु । सरकारले एडभान्स स्तरका जर्मन बेकरी तथा नाङ्लो बेकरी बनाउने तालिमको अवसर जटाउन सके राम्रो हुन्थ्यो ।’ रमेशले भने ।